سعید یعقوبیان
بر مسیرِ رُستن
سبکشناسیِ سهتار همواره دلمشغولی شعاری بوده و کندوکاوهایش در این خصوص، زمانی با برگزاری کارگاهها و کنسرتهای پژوهشی (از اواخر دهه هفتاد) و بعدها در کنار ترجمهی قطعات اغلب ویولونیِ ابوالحسن صبا به زبان سهتار، در «شباهنگ» یا «کاروان صبا» و انتشار آوانگاریهایشان عینیت یافت.
در این میان قطعاتِ تاریِ علیزاده نیز همیشه جزو مشقهای کلاسهای شعاری بوده و بخش ویژهای به کارگان سهتار افزوده است. تار و سهتار هر چند در صد سال گذشته، با مشابهتهای فراوانشان در کنار هم پیشآمدهاند اما امکانات بیانیِ هر یک متفاوت است و علیرغم اینکه ترجمه از یکی به دیگری آسان مینماید، اما در مورد برخی قطعاتِ مختصِ هرکدام، چالشها و پیچیدگیهایی نیز وجود دارد.
در برخورد اول، اجرای قطعاتی همچون شورانگیز یا چهارمضرابهای ماهور و چهارگاهِ علیزاده با سهتار، شدنی هم باشد ناجور به نظر میرسد. شعاری با وام گرفتن مضرابِ «ترکمن» (راست-چپ-ریز) و ترفندهای سهتارشناسانهی دیگر، این قطعات را کاملاً سهتاری کرده و سالهاست که آموزش دادهاست.
اجرای قطعات تاریِ علیاکبرخان شهنازی نیز به همان اندازه برای سهتار پرچالشاند. به ویژه که شهنازی دیگر سهتارنواز هم نبوده و موسیقی را با یک ذهنیت کاملاً تاری، با بهرهگیریِ حداکثری از ویژگیهای مختص تار و تارنوازی خود خلق کرده است.
گذر از این چالشها و دست و پنجه نرمکردن با جملات تار شهنازی (پیشدرآمد ماهور در بخش نخست و کل بخش دوم در سهگاه شامل جنگ و صلح و رنگ) مهمترین وجه «سایهوار» است. پایههای دست باز، دوبلنوتها، ریزهای جفت و دیگر تکنیکهای مختص تار را در این قطعات با جایگزینیهایی میشنویم که علیرغم حذف ناگزیر برخی اشارهها و زینتهای مهم با شگردهای نوازندگی شعاری -نوانس پررنگ، اهمیت دینامیسم، اتکهای پرانرژی و غیره- درآمیخته و در نهایت قطعهی شهنازی در دل سهتار نفوذ کردهاست.
اجرای ناگزیر با ناخن فلزی هر چند در جاهایی محدودیتهای خود را نمایان میکند (مانند برخی جملههای آوازی در ماهور یا در آغاز بخش مخالف «جنگ») اما در کنار تنبکِ متناسب با موسیقیِ حدادی، ترکیب دلچسب و نمکینی از این دونوازیِ کلاسیک را سبب شده است؛ تا حدی که کمکاری ناشر در بستهی صوتیِ عرضهشده، با نخستین مضرابها فراموش میشود. از مسعود شعاری تشنهی شنیدنِ جز اینها نیستیم.
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
«سایهوار» اثری برای سه تار و تنبک است که از همکاری «مسعود شعاری» و «پژمان حدادی» شکل گرفته است. شعاری در این اثر به اجرای آثاری از علیاکبر شهنازی، ابوالحسن صبا، سعید هرمزی، یوسف فروتن و غلامحسین درویش (درویشخان) را نواخته است. موسسه فرهنگی، هنری نقطه تعریف در سال ۱۳۹۶ این آلبوم را منتشر کرده است.
۱ نظر