مروری بر آلبوم «۱۳۴۹»

وضعیت نخستینِ بروز

«۱۳۴۹» علاوه بر یک آلبوم یک موقعیت یا وضعیت است؛ وضعیت نخستین بروز. نسبت ما با آن هم فراتر از هر مجموعه‌ی دیگری، فراتر از شنیدن موسیقایی، نسبتی متاثر از بودن این وضعیت تاریخی خواهد بود. هر چند موسیقیدانان ایرانی با آثار آهنگسازان نوگرای اروپایی آشنا بودند اما به احتمال زیاد این آلبوم درنوع خودش نخستین اثر یک آهنگساز ایرانی است که در ایران منتشر شده. پس، ارزش‌های موسیقایی به جای خود، محتوای آن نه تنها در هنگام انتشار به روی شنونده تاریخی را می‌گشوده، امروز هم هنوز چنین می‌کند، گرچه متفاوت.

تاریخچه‌ی آهنگسازی علی‌رضا مشایخی، هم از بابت اجرا و ضبط شدن آثار و هم از بابت به بحث گذاشته شدن در نوشتار و گفتار موسیقایی، در تاریخ معاصر ما یکی از روشن‌ترین‌ها است. پس آلبوم حاضر، جز اندکی، چیز زیادی بر این روشنایی نمی‌افزاید. اما امری تاریخی که آلبوم، از راه پرسش، پیش روی شنونده‌اش آشکار می‌کند بیش از همه سازوکار آفرینش و اجرا و دشواری راه این موسیقی در دوران نخستین بروزهایش است. رد پای نوازندگانی پیشرو و ناشر شجاعِ نخستین از نیم سده‌ی پیش بر آن مانده است (متاسفانه در آلبوم حاضر نامی از آنها نیست) و از وضعیت اجتماعی-موسیقایی خاص حکایت می‌کند؛ وضعیت شجاعانه‌ی خط‌شکنی.

علاوه بر وضعیت آشکارکننده‌ی سازوکار، در این مجموعه آثاری هست که امکان مقایسه با زمانه‌ی خویش را فراهم می‌آورد. «موسیقی برای سه تمبک» از همه بارزتر است، زیرا همزمان شنونده را وامی‌دارد به قطعات برای هم‌نوازی سازهای ضربی بیاندیشد. گروه‌نوازی‌های تمبک در همان دوره چه جهان صوتی‌ای آفریده‌اند؟ آثار غیرایرانی چطور؟ چه نسبتی میان زمان و موسیقی در اینها برقرار است؟ چه نسبت نویی میان صدای این ساز و جهان موسیقی برقرار شده است؟ اینها همان‌ پرسش‌هایی است که هر بار، مخصوصا رویاروی آثار مشایخی، باید پرسید. باید پرسید در سپهری جهانی چه چیزی متولد شده است؟

تا آنجا که به خود مشایخی و بیانیه‌ها یا تبیین‌های مورد تاییدش بازمی‌گردد، پاسخ در شکل‌های متعدد تمرکز بی‌نهایت بر ابعاد گوناگون موسیقی نهفته است. این ابعاد و حد گسترش‌شان درست همان چیزی است که شنونده علاوه بر درک «وضعیت» یا به یاری آن خواهد شنید.

نویز

گفتگوی هارمونیک

آلبوم «۱۳۴۹» اثری از علیرضا مشایخی است. این مجموعه شامل آثاری است که برای نخستین بار به صورت LP، به انتشار رسیده بود و دو سال پیش انتشارات ماهور این اثر را به صورت سی دی منتشر کرده است. این آلبوم در سال ۱۳۹۶ وارد بازار موسیقی شده است.