بیشتر علاقه مندان به ساز سنتور که امیدوارانه تلاش خود را در راستای پیشرفت همه جانبه چه در زمینه ی نوازندگی و چه در کامل کردن معلومات موسیقی خود انجام می دهند، معمولا بعد از گذشت حدود دو، سه یا چهار سال احساس نیاز به یک ساز بهتر، باعث ترغیب آنها برای تهیه ی یک ساز خوب می شود. این عنوان مقاله را با این هدف شروع به نوشتن کردم که راهنمایی باشد برای آنها، جهت شناختن ویژگیهای یک ساز خوب و سعی کردم تا حدی به مسائل حاشیه ای این موضوع نیز بپردازم تا برخی از سوالات بی شماری که هنرجویان سنتور دارند پاسخ داده شود تا بلکه کمی از سردرگمی نجات یابند و البته روشن است بررسیهای ذیل از دیدگاه یک نوازنده می باشد که ممکن است با دید یک سازنده اندکی متفاوت باشد (چرا که اکثر سازندگان بیشتر سازهای خود را در نوع خود خوب می دانند!)
نا گفته نماند تا زمانی که یک هنرجو به آن مقدار از توانایی لازم، جهت کارشناسی فنی ساز نرسیده است، صلاح آن است برای خرید یک ساز خوب با استاد خود مشورت کند یا از اساتید فن، تایید ساز خریداری شده ی خود را بگیرد.
به این دلیل که هنوز تعریف “کیفیت سازهای ایرانی” (مثل خیلی چیزهای دیگر) به درستی معلوم نیست و استانداردی برای آن مشخص و تعریف نشده است، بنابراین مطالبی که منوط به ویژگیهای یک سنتور خوب در این سلسله مقاله به نظر دوستان میرسد نمی تواند صد در صد صحیح باشد ولی امیدوارم آنقدر باشد تا در حد و توانایی خودشان به تدریج و با تمرین و توجه به این موارد، تفاوت سازهای خوب، معمولی و بد برای آنها تا اندازه ای قابل درک و مقایسه باشد.
هنگامی که شما نزد سازنده ای می روید برای خرید ساز، اینگونه باب است که سازنده از تمام سازهای خودش تعریف می کند و حتی اگر سازی مشقی نیز باشد اغلب می گویند “نسبت به یک ساز مشقی قیمتی ندارد و یا کیفیت خوبی دارد” حال اینکه قیمت ساز مشقی چقدر است را حتا حدودا هم نمی توان گفت، چه بسا ساز مشقی از هشتاد هزار تومان می توان سراغ گرفت تا سیصد هزار تومان که در “اغلب اوقات” این دو، از لحاظ کیفی تفاوت چندانی هم، با هم ندارند!
شاید یکی از دلایلی که سازندگان برای قیمت بالای سازهای مشقی خود دارند این است که می گویند “چوب و مواد بکار رفته دارای مرغوبیت بالایی هستند”، گر چه صدای ساز تناسبی با قیمت آن ندارد و اینجا سوالی که پیش می آید این است که چرا باید سازندگان، مواد مرغوب را برای ساز مشقی به کار ببرند؟ اگر قرار نبوده است که سازی برای صدادهی با کیفیت بالا مهندسی و ساخته شود، آیا این استفاده بی مورد باعث از دست دادن منابع موجود برای ساختن سازهای درجه ی یک نیست؟
آیا برای یک هنرجو در وحله اول کیفیت مواد بکار رفته در ساز برای او اهمیت دارد یا کیفیت صدای آن؟ طبیعی است هنرجو هزینه ای که برای خرید ساز می کند برای به دست آوردن صدای مطلوب است، نه برای خرید چوب خوب یا خرکهای شیک و مرغوب و نه سیمهای به اصطلاح درجه یک!
واقعیتی که متاسفانه با آن روبرو هستیم این است که، تا به حال رخ نداده یا من ندیده ام که سازنده ای که قصد دارد کلا سازهای حرفه ای بسازد بتواند از مجموعه سازهایی که هدف ساخت آنها، بوجود آمدن سنتور درجه یک است از هر ده سنتور مثلا هشت تای آن واقعا با کیفیت صدایی بالا باشند. معمولا همیشه چند ساز از هر ده سازی که می خواهند درجه یک باشد واقعا درجه یک در بیاید به نظر می رسد امری نسبتا تصادفی است.
البته به هیچ عنوان منکر شناخت و زحمات سازندگان سنتور نیستم، چه بسا طی دو سه سال اخیر سازهای مشقی واقعا خوبی ساخته شده است و به نظر میرسد بطور کل در زمینه ی سنتور سازی پیشرفتی حاصل شده باشد ولی تجربه نشان داده که سازنده ای که توان ساخت سنتور درجه یک را دارد وقتی عزم را جزم می کند که یک سنتور عالی بسازد، قابل پیش بینی نیست که ماحصل کار واقعا همانی شود که می باید یا می خواهد باشد؛ چه بسا گاهی اتفاق افتاده که ماحصل کار خیلی بهتر از چیزی شده که حتی خود سازنده انتظار داشته (که متاسفانه اکثر سازندگان خود این را تشخیص نمی دهند!) و گاهی نیز ساز با کیفیت متوسط یا اصلا ضعیفی از کار در می آید.
گاهی سه سنتور که پشت هم ساخته می شوند همگی عالی هستند (به نسبه) و انتظار می رود مابقی نیز با همان کیفیت باشند ولی مثلا چهار سنتور بعدی دارای کیفیتی متوسط از آب در می آیند.
نکته دارای اهمیت دیگر اینکه با توجه به سبکهای مختلف نوازندگی و گسترده بودن تنوع قطعات حتی اگر یک سنتور خیلی خوب و درجه یک هم باشد ممکن است برای نوازندگی مثلا در فلان سبک مناسب نباشد که با توجه به این موضوع قیمت و کیفیت سنتورهای خوب از دید سبکهای مختلف، تعاریف متفاوتی خواهد داشت. البته این موضوع در دیگر سازها به شدت بیشتری نیز وجود دارد ولی این مشکل تمام سازهای ایرانی است چرا که در سازهای غربی این مشکل از طریق استاندارد کردن تمام انواع موجود سازها حل شده و تنها نکته ای که باقیمانده و حل شدنی نیست سلیقه ی اساتید در مورد “صدای منحصر به فرد” هر ساز است.
در شماره بعدی اجمالا به نکاتی می پردازیم که هنرجویانی که در اوایل کار هستند با توسل به آن، تا حدودی بتواند ساز خوب را از بد تشخیص دهند البته تکرار این نکته ضروری است که باز هم احتمال خطای یک هنرجو ی کم تجربه به نسبت بالاست بنابراین گرفتن تایید از یک استاد، همیشه برای او الزامی است.
kheili mamnoon mofid bood be khosoos agar shomarehaye badi biad
این نکته که غالبا نتیجه کار -حتی به شرط به کار بردن متریال خوب برای ساخت- به شکل تصادفی مطلوب می شود به دلیل ندانستن علوم مربوط به سازگری و بی سوادی در این زمینه است و فرایند ساخت تنها بر اساس تجربه صرف به پیش می روند. عدم مطالعه، نبود استاندارد، نبود کتب-عکس-مقالات تحلیلی و خسیسی در انتقال دانش به هنرجو و همکار باعث بوجود آمدن شرایط اسفناک کنونی برای سازگران است. به طبع هیج سلیم العقلی در شرایطی که توان ساخت ابزاری با کیفیت و قیمت بالاتر را داشته باشد حاضر به ساخت آن با کیفیت و قیمت پایین تر نیست اما اینکه چرا ماحصل کار ساز با کیفیت نازل است بر می گردد به اینکه نتیجه به دلایل اشاره شده تا حدود زیادی از دست سازگر خارج بوده و به روال شانسی به پیش می رود.
سلام
دستتون درد نکنه
امیدوارم مطالب بعدی از مقدمه به اصل قضیه بپردازید و واقعا مطلب مفیدی باشد .
کاش یکی از اساتید لطف می کرد و در مورد ویژگیهای یک نی خوب می نوشت .
آقای پورقناد لطفا از آقای نجفی دوست عزیزم که نوازنده نی هست بخواهید مقاله ای در زمینه ساز نی تهیه کند و بگذارید روی سایت
ممنونم
با تشکر از آقای ضرابی عزیز. در انتظار ادامه مطلب هستیم.
با سلام
من که آنچنان مطلب جدیدی نخوندم شاید نویسنده اصلا یادش رفته باید در مورد ساز صحبت کنه.نه در مقاله اش در مورد امور بازاریابی سازهای ایرانی صحبت کنه.به عقیده من تا زمانی که هیچ کدام از سازهای ایرانی به رسمیت شناخته نشده اند هیچ اتفاقی برای ساز ایرانی نمی افته . به امید روزی که دفی ساخته بشه که با هر ضربه که بهش میزنی ۴تا حلقه اش نیفته.
سلام
با عرض معذرت اما صرف نظر از قیمت سازندگانی همچون استاد معمارزاده هم هستند که همه سازهایشان درجه یک است و حرف اول را میزند اگه شما ندیدید میتونید با من تماس بگیرید تا بهتون معرفی کنم
آقا محسن چگونه ساز استاد معمارزاده دو تهیه کنم؟
محسن جان میشه بگی این استاد معمارزاده کجاست؟شماره نداره بدی بهم؟
من میخوام بخرم
سلام اقای ضرابی تشکر از راهنمای خوب شما
ما که چیزی نفهمیدیم
ایا سازنده ی سنتور خیلی تاثیر داره عشقی بهتره یا ماهور؟