پژمان اکبرزاده
«رو به آن وسعت بی‌واژه» عنوان آلبوم تازه‌ای است از رضا والی؛ آهنگساز ایرانی مقیم آمریکا. نام آلبوم از اثری به همین نام (برای نی و ارکستر سمفونیک) گرفته شده است؛ اثری در سه بخش که با الهام یکی از سروده‌های سهراب سپهری آفریده شده است. اجرا کننده اثر، ارکستر مدرن بوستون در قالب یک سی.دی بوده است.
آهنگساز، «رو به آن وسعت بی واژه» را سراسر ملهم از دستگاه‌های موسیقی ایرانی می‌داند؛ حتا بخش‌هایی که ممکن است در نخستین برخورد، بسیار غربی صدا دهند. رهبری اثر به عهده گیل رُز و تکنوازی نی را خسرو سلطانی عهده‌دار بوده است.
اثر با سرآغازی تند که خشونت‌های جوامع امروزی را در خود دارد آغاز میشود ولی ناگهان نی به آرامی نواختن نغمه‌ای را آغاز می‌کند. سازهای ارکستر، نی را در برمی‌گیرند و کمی بعد نی به تنهایی (همراه یک سازهای کوبه‌ای) نمونه‌ای از کاربرد این ساز در موسیقی ایرانی را به نمایش می‌گذارد.
رضا والی که استاد آهنگسازی دانشگاه کارنگی ملون است، سالهاست که در زمینه آفرینش آثاری برای گروه‌ها و ارکسترهای غربی بر پایه موسیقی ایران فعالیت دارد. یکی از مجموعه‌هایی که سالهاست او را به خود مشغول کرده «ترانه‌های بومی» نام دارد. والی از روی علاقه به موسیقی مناطق گوناگون ایران، آرشیو بزرگی از این موسیقی گرد آورده و بر پایه آنها، آهنگ‌های گوناگونی را برای گروه‌های سازی و گاه با همراهی خواننده پدید آورده است.
دو اثر از همین مجموعه در آلبوم تازه او نیز گنجانده شده است؛ کارهایی که بر اساس ترانه‌های محلی از استان‌های لرستان، فارس، آذربایجان و مازندران شکل گرفته‌اند. ترانه‌ها اما تنها به شکل اصلی شنیده نمی‌شوند چرا که تلاش آهنگساز، کاربرد آنها به عنوان یک سرچشمه بوده و نه تنها بازنویسی آنها برای سازهای غربی.
ترانه‌ها به شیوه‌ای گیرا توسط جانا باتی، هنرمند آمریکایی، خوانده می‌شوند. او همکاری با شماری از معتبرترین ارکسترهای جهان را در کارنامه خود دارد. لهجه غیرایرانی و پیش‌زمینهء کلاسیک خواننده، فضای متفاوتی از ترانه‌های محلی ایران را پدید می‌آورد.
والی نیز با تمهیدات آهنگسازی خود، گاه به اثر فضایی بسیار شاعرانه و نمایشی می‌بخشد که گرچه از موسیقی ایران فاصله دارد اما به خوبی در خدمت فضای اصلی ترانه‌ها در می‌آیند.
در بخشی از «ترانه‌های بومی» والی حتا از اجرای آهنگین بخش آوازی خودداری می‌کند و از خواننده می‌خواهد شعر عامیانه «اتل متل» را به سادگی به شکل ریتمیک بخواند؛ کمابیش به همان گونه که کودکان ایرانی در بازی‌هایشان آنرا می‌خوانند. سازهای ارکستر نیز در این بخش، به پیروی از ضرباهنگ و فضای کودکانهء شعر، خواننده را همراهی می‌کنند.
وجود صحنه‌هایی از طبیعت ایران در ذهن آهنگساز به خوبی در کارها شنیده میشود: کاربرد سازهای کوبه‌ای به گونه‌ای که صدای زنگوله را تداعی می‌کنند و همچنین شیوه به‌کارگیری سازهای بادی که یادآور نی چوپانان است.
رضا والی به تازگی با یاری شماری از دیگر هنرمندان و افراد هنردوست، «کانون موسیقی ایران» را در دانشگاه کارنگی ملون بنیان نهاده که هدف اصلی آن، شناساندن گونه‌های مختلف موسیقی ایرانی است. او که در هنرستان عالی موسیقی در تهران، آکادمی موسیقی وین و دانشگاه پیتسبورگ تحصیل کرده، در سال ۱۹۸۵ موفق به دریافت درجه دکتری در رشته تئوری موسیقی و آهنگسازی از این دانشگاه شد.
دیگر آثار رضا والی با ارکستر سمفونیک سیاتل، ارکستر سمفونیک بالتیمور، کوارتت کرونوس، گروه موسیقی نوی پیتسبورگ و… در کشورهای گوناگون به اجرا درآمده و تا کنون به صورت چندین سی.دی منتشر شده است.
۱ نظر