فرهنگ اسلامی و پیدایش موسیقی چند صدائی در اروپا (۱)

مقدمه مترجم

در ضمن بررسی منابعی برای تهیه مقاله ای درباره نقد تاریخنگاری موسیقی ایرانی به این مقاله جالب بر خوردم که برای روشنگری تاریخی درباره مبادلات فرهنگی و موسیقایی شرق و غرب لازم و مفید است؛ و با مقاله های «نقد تاریخنگاری موسیقی ایرانی» و جستارِ پیوست «درباره عقب ماندگی و پیشرفت» ارتباط دارد.

این مقاله برای متخصصین و محققین موسیقی قرون وسطی اروپا نوشته شده و احتمالاً اغلب نام و نشان ها ی آن برای خوانندگان فارسی زبان آشنا نیست، به این علت این نام و نشان ها توسط مترجم توضیح داده شده اند. (اعدادی که با «م» مشخص شده اند، اشاره به توضیحات مترجم دارند که در آخر مقاله آمده اند.)

فرهنگ اسلامی و پیدایش موسیقی چند صدائی در اروپا

نوشته آلکساندر ل . رینگر (۱م)

اواسط دهه سی (۱۹۳۵) توجه دقیق و خاص اتو اورشپرونگ (۲م) به مسئله نفوذ تمدن عرب [شرق] در موسیقی قرون وسطی اروپا معطوف شد، همان موضوعی که توسط هنری جرج فارمر (۳م)، یکی از طرفداران با همت و موفق این نظریه به طور مستند مطرح شده بود. بعد از بررسی وافی نظریات فارمر، اورشپرونگ به مطالعه نظریات پتر واگنر (۴م) درباره نقش بیزانس در تحول موسیقی اروپایی پرداخت. چرا که به اعتقاد واگنر فرهنگ بیزانس که آن نیز یک فرهنگ شرقی محسوب می شود، در تحول موسیقی اروپایی نقش قاطعی داشته است.

اورشپرونگ تحت تاثیر دلایل محکم این دو دانشمند در مورد تاثیر فرهنگ شرق در موسیقی اروپا دست آخر مسئله را اینطور مطرح کرد که: اگر نظریات این دو محقق را به هم پیوند داده و نتیجه را مورد اعتنا قرار دهیم، باید از خود بپرسیم که در این صورت از خلاقیت اروپای قرون وسطی در حیطه فرهنگ، موسیقی و ادب چه باقی می ماند؟ (۱)

این سئوال جالب، در هر حال نشان از یک بلاتکلیفی عمیق دارد چرا که در حیطه تحقیق موسیقی شناسی در اروپا که تا به حال به خود مشغول بود، هشدار می دهد که حداقل در زمینه فرهنگی، یک قاره هیچگاه به علت هویت قومی و مذهبی اش از ابتلا به فرهنگ بیگانه در امان نیست. اما در دنیای مدرن و مرتبط امروز هنوز هم در لابلای بعضی از کتاب های درسی تصوری از یک هنر منحصر به فرد اروپای – مسیحی و متداوم در طول تاریخ، چون شبحی سرگردان است. درحالی که نتایج تماس با شرق و به خصوص با دنیای اسلام در قرون وسطی در حیطه اقتصاد و مادیات مدتها است که شناخته شده و مورد قبول می باشد.

این نتایج نه فقط شامل تغییرات اساسی در خوراک و پوشاک و صنعت غرب بود بلکه در آن زمان سازهای موسیقی هم از شرق به غرب وارد شدند. در مورد استفاده از این سازها، موسیقی شناسی به خود مشغول اروپا، نظری خاص و متفاوت دارد اما اورشپرونگ با یک جبهه گیری بی طرف خاطر نشان کرد که یک ساز وارداتی باید حداقل با ملودی های مخصوص آن ساز همراه باشد. معلوم است که چنین ملودی هائی تحت تاثیر روند خو گرفتن به ارزش های موجود در محیط جدید، قرار می گیرند.

پی نوشت

۱- ”Otto Ursprung” در در مجله ”Zeitschrift für Musikwissenschaft” و در مقاله:

Um die Frage nach dem arabischen bzw. Maurischen Elinfluss auf die abendländischen Musik des Mittelalters.