گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

سازهای بادی ایران و قابلیت های آنها (۱۲)


در قسمت دهم به بررسی محدوده های صوتی نی و حالات متفاوت انگشت گذاری روی ساز پرداختیم. همانطور که ذکر شد از هر وضعیت انگشت گذاری اصلی در نی می توانیم ۴ صدا در محدوده های مختلف نی تولید کنیم، همچنین با وضعیت (نیم انگشت) می توانیم فواصل فرعی و برخی نیم پرده ها و ربع پرده ها را اجرا نماییم.

با توجه به اهمیت این مبحث برای علاقمندان ساز های ایرانی به خصوص کسانی کار های گروهی موسیقی ایرانی با ترکیب ساز های ایرانی را پی گیری می کنند، انگشت گذاری و صدادهی آن را از زاویه ای دیگر و با نموداری تصویری متفاوت بررسی می کنیم.

همانطور که در تصاویر گویاست، سوراخ پشت نی به صورت مربع و سایر سورخ ها به صورت دایره مشخص شده اند. در هر یک از جدول ها می توانیم به بم ترین نت و زیر ترین نت هر محدوده توجه کنیم.

برای آگاهی بیشتر از محدودۀ صداهای مختلف نی به جدول زیر توجه کنید.

حال به نمودار شماره ۱ توجه کنید که در آن به حالات مختلف انگشت گذاری و صدای حاصله در محدودۀ بم و بم نرم اشاره شده است.

در نمودار شمارۀ ۲ صداهای حاصله از حالات مختلف انگشت گذاری در محدودۀ اوج را می بینیم.

در نمودار شمارۀ ۳ صداهای حاصله از حالات مختلف انگشت گذاری در محدودۀ غیث را می بینیم.

در نمودار شمارۀ ۴ صداهای حاصله از حالات مختلف انگشت گذاری در محدودۀ پس غیث را می بینیم.

این نمودار ها از کتاب شیوۀ نی نوازی استاد محمد علی کیانی نژاد برداشت شده است.

در نمودار شمارۀ ۵ وضعیت انگشت گذاری نت های فرعی در محدودۀ بم و اوج را مشاهده می کنید.

در نمودار شمارۀ ۶ وضعیت انگشت گذاری نت های فرعی در محدودۀ غیث را مشاهده می کنید.

در نمودار شمارۀ ۷ وضعیت انگشت گذاری نت های فرعی در محدودۀ پس غیث را مشاهده می کنید.

حال به بررسی اجرایی برخی از فواصل فرعی در محدوده های مختلف می پردازیم.

ابتدا به نمودار شماره ۸ و حالت نیم انگشت عمودی و افقی توجه کنید. مسلما در انگشت گذاری انگشت های دست راست، نیمۀ راست سوراخ ها گرفته می شود. بنابر این در نمودار ها با توجه به این که سوراخ های اصلی نی پشت به نوازنده هستند، سمت گرفته شدۀ سوراخ های دست راست در سمت چپ آمده است.

برای اجرای نت های دو دیز و ر بمل در صداهای بم و اوج نصف سوراخ اول از پایین به صورت عمودی گرفته می شود و بهتر است برای اجرای بهتر و دقیق تر این فواصل، از حالت نیم انگشت افقی استفاده نشود.
چون وضعیت فیزیکی انگشت شمارۀ ۲ برای حالت نیم انگشت به حالت عمودی راحت تر است و از سرعت عمل و دقت بیشتری برخوردار خواهد بود.

برای اجرای نت می بمل در صداهای بم و اوج، سوراخ دوم از پایین به صورت نیم انگشت می باشد. همین وضعیت انگشت گذاری برای اجرای سی بمل در صدای غیث می باشد.

برای اجرای نت لا بمل یا سل دیز در محدودۀ بم و اوج انگشت شست دست چپ رها شده و سه سوراخ دیگر دست راست گرفته می شوند.

برای اجرای بهتر لا کرن در محدودۀ بم و اوج بهتر است سوراخ ۴ و ۵ (دست چپ) را گرفته و انگشت شست رها شود. (برای دقت و تمرکز بیشتر به نمودار ۵ مراجعه کنید.)

برای اجرای لا کرن در غیث نصف انگشت شمارۀ ۲ به صورت افقی برداشته می شود و برای اجرای نت سی بمل در محدودۀ غیث نصف انگشت شماره ۴ دست راست به صورت افقی برداشته می شود.

البته اجرای دقیق این فواصل نیازمند تمرینات منظم است و اجرای دقیق و صحیح برخی از گوشه های ردیف موسیقی ایرانی در این گونه فواصل بسیار مشکل است و نیازمند سالها تمرین و ممارست است.

علیرضا جواهری

علیرضا جواهری

۱ نظر

بیشتر بحث شده است