پیانو، تاریخچه اجتماعی

منظور از اصطلاح تاریخچه اجتماعی پیانو، بررسی نقش این ساز در فعالیت های اجتماعی و زندگی روزمره مردم است. پیانو در اوایل قرن هجدهم اختراع شد و امروزه به عنوان سازی

پرطرفدار در اقصی نقاط جهان به چشم می خورد.

در قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم، پیانو در زمره سازهایی بود که خریداری آن برای قشر متوسط جامعه ممکن نبود و تنها خانواده های اصیل و طبقه اشراف، امکان در اختیار داشتن

این ساز را دارا بودند. اساتید موسیقی به فرزندان دختر خانواده های اشرافی پیانو درس می دادند. در آن زمان تفکر عمومی بر این اصل استوار بود که مهارت در نواختن پیانو، برای هر

زن جوان یک ویژگی برجسته به هنگام ازدواج محسوب می شود.

شوپن معلم پیانو همسر چارلز داروین
دختران جوانی که در سنین کودکی مشق پیانو می گرفتند، در بزرگسالی نواختن پیانو، سرگرمی اوقات فراغت آنها در خانه به شمار می رفت. به عنوان مثال استاد پیانوی اما وجوود
(۱۸۰۸-۱۸۹۶ Emma Wedgwood) همسر چارلز داروین (Charles Darwin تئوریسین نظریه تکامل) و نواده کارخانه دار متمولی با نام جاشوآ وجوود (Josiah

Wedgwood)، کسی نبود جز موسیقیدان نامدار دوران رمانتیک فردریک شوپن! اما (Emma) حتی پس از ازدواجش با چارلز، پیانو را با مهارت کامل می نواخت.

بسیاری از دختران جوان اروپا در دوران مختلف تحت تاثیر اساتیدی چون هایدن، موتسارت و بتهوون و … در آینده به نوازندگان برجسته ای تبدیل شدند. اما برگزاری کنسرت و حضور

در مجامع حرفه ای تنها مختص مردان جامعه بود.

ورود پیانو به منازل قشر متوسط
در طول قرن های نوزده و بیست که طیف گسترده ای از جمعیت کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی را طبقه متوسط تشکیل می داد؛ این قشر از جامعه به موفقیت های بیشتری در

جامعه دست پیدا کردند، همین قضیه سبب ورود پیانو به منازل آنها شد و به تدریج تعداد خانواده هایی که استطاعت خرید این ساز را داشتند بیشتر و بیشتر شد.

به علاوه حضور پیانو در مکان های عمومی مانند مدارس، هتل ها و رستوران ها پر رنگ تر از قبل شد. عنصری که سمبل طبقه متوسط جوامع غربی بود به تدریج به کشورها و اقوام

دیگر نیز وارد شده و در بین آنها رواج یافت. کشور ژاپن مثال روشنی از این قضیه است.

امروزه در قرن ۲۱ هنوز بسیاری از والدین معتقدند یادگیری نواختن پیانو به کودکانشان تمرکز و انضباط می آموزد.

به عنوان مثال خانواده ژوزف هایدن (۱۷۳۲-۱۸۰۹ Joseph Haydn) که سواد موسیقی آکادمیک نداشتند، پدرش چنگ می نواخت و اعضای خانواده معمولا به صورت دسته جمعی

ساز می زدند و آواز می خواندند. با بهبود وضعیت اقتصادی قشر متوسط، پیانو به عنوان سازی جدید به منازل کلیه خانواده هایی که علایق موسیقیایی داشتند، وارد شد و تبدیل به منبع

اصلی موسیقی در خانه ها شد.

نوازندگان تازه کار پیانو، معمولا آثار آهنگسازان هم عصر خود را اجرا می نمودند. اساتید موسیقی معاصر، کتاب ها و متدهای مختلفی برای هنرجویان پیانو، که تعدادشان به شدت افزایش

یافته بود تنظیم می کردند. به علاوه هر استاد، نمونه هایی از آثار کلاسیک را اجرا می نمود که کارآموزان بتوانند آنها را به عنوان الگوی اجرایی مورد استفاده قرار دهند. بدین ترتیب هر

نوازنده تازه کار می توانست درک کاملی از اجرای درست اثر در اختیار داشته باشد، حتی اگر نمی توانست اثر مربوطه را از ابتدا تا انتها به طور کامل اجرا نماید.

در آن زمان بزرگترین تفریح در منازل نواختن پیانو به صورت دو نفره بود، بدین ترتیب که دو تن از اعضای خانواده در مقابل یک پیانو می نشستند و آهنگی را می نواختند، در بسیاری

از موارد افراد دیگر فامیل با سازهای دیگر یا آواز، نوازندگان پیانو را همراهی می کردند.

در این میان، والدینی که فرزندانشان استعداد خارق العاده ای در این زمینه از خود نشان می دادند، آنها را به ادامه فعالیت های موسیقی به صورت حرفه ای تشویق می نمودند، در موارد

بسیاری نیز خانواده برای مهیا نمودن شرایط لازم جهت عملی نمودن چنین تصمیمی، ناچار به فداکاری و از خودگذشتگی های بسیاری می شد.

پیشرفت تکنولوژی بتدریج پیانو را از بسیاری منازل دور کرد
آرتور اشنبل (Artur Schnabel) در کتاب “زندگی من و موسیقی (My Life and Music)” تجربیات شخصی زندگی اش را در این زمینه، در شرایط حاکم بر اواخر قرن نوزدهم،

به طور کامل شرح داده است.

“تا زمانی که پیشرفت تکنولوژی امکان گوش دادن به موسیقی غیر زنده را فراهم نمود، پیانو جایگاه خود را در بین خانواده ها حفظ کرد. player piano یا پیانوی اتوماتیک، اولین

وسیله ای بود که در این زمینه ساخته شد. به دنبال آن دستگاههای گرامافون به بازار آمد و در دهه پیش از شروع جنگ جهانی اول به شدت رواج یافت.”

“پس از آن در دهه ۱۹۲۰ با اختراع رادیو تحول بزرگی در دنیای موسیقی پدیدار گشت. در دهه ۱۹۳۰ در زمان رکود اقتصادی (Great Depression)، فروش دستگاههای پیانو به

شدت کاهش یافت و بسیاری از کارخانه های سازنده این ساز ورشکست شدند.”

در اواخر قرن بیستم نیز با به روی کار آمدن کیبوردهای الکترونیک و استقبال عمومی از این وسیله، ضربه دیگری بر بازار فروش پیانو وارد شد. هر چند این ساز جدید که به مراتب

ارزانتر از پیانو نیز بود، جایگزین بسیار ضعیفی برای کیفیت صدای بسیار بالای پیانو محسوب می شد، اما به دلیل انعطاف پذیری بیشتر و سهولت یادگیری برای اجرای آهنگ های

مردمی، انتخاب مناسب تری برای کاربران به شمار می رفت.

به هر ترتیب، تا به امروز نیز پیانو جای خود را در بسیاری از منازل قرن بیستم و بیست و یکم حفظ نموده است. پیانو هایی که امروزه خریداری می شوند در مقایسه با چندین دهه قبل از

کیفیت بسیار بالاتری برخوردارند و قیمتشان نیز بسیار گرانتر است. شاید بتوان گفت امروزه نواختن پیانو مختص خانواده های تحصیل کرده و یا مرفه از طبقه متوسط اقتصادی است.

بدون شک امروزه دیگر مهارت در نوازندگی پیانو از خصوصیات بارز یک دختر جوان به هنگام ازدواج محسوب نمی گردد، اما هنوز نیز بسیاری از والدین معتقدند یادگیری نواختن پیانو

به کودکانشان تمرکز و انضباط می آموزد و دری را برای ورود آنان به عرصه موسیقی کلاسیک می گشاید.