گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

ابوای ارکستری، ریشه در سورنای محلی

تاریخچه سازهای هم خانواده سورنا با رجوع به فرهنگ باستانی خاورمیانه و اروپا قابل تعمق است. این سازها معمولا به صورت دوتایی نواخته می شدند، هم اکنون سورنای محلی از چوب یا فلز ساخته میشود. سورنا هم همانند ابوا متشکل از یک زبانه دوبل است که از نی (بوریای خشک)ساخته شده است. سورناها دارای صوتی تیز و وزگونه بوده واکثرا در جشنها نواخته می شوند.(سور به معنای جشن +نای=سورنای).

در اروپا سورنا مهمترین ساز قدیمی با زبانه دوبل محسوب میشود.

این ساز که از قرن ۱۶ نواخته می شد، به دلیل داشتن صدای بلند در فرمهای مختلف ساخته شده و به خصوص در جشنها مورد استفاده قرار می گرفت.

در قرن ۱۶ انواع فوق العاده جالبی از سازهای با زبانه های مضاعف و کشیده به وجود آمد که بیشتر از سایر سازها در محیط های بسته قابلیت نواختن داشتند.

یکی از وسایل اختصاصی بعضی از این نوع سازها کلاهک نئین بود که به منظور حفاظت از زبانه بر روی ساز نصب می شد و همزمان نقش محفظ هوا را هم ایفا میکرد.

این وسیله دامنه نواهای این سازها را گسترش داد و آنها را به صورت ساز مورد علاقه ارکسترهای موسیقی در آورد.

کیفیت ناقص صوتی و وسعت محدود تنها سبب گشت که به مرور زمان سازهای باروک هم نوع جایگزین این سازها شوند.

ابوای ارکستر

در قرن هفدهم از سورنای سوپرانو (ملودی نواز) و سازهای مشابه آن که برای نواختن در فضای بسته به کار می رفتند ساز تکامل یافته ابوا به وجود آمد. احتمالا اولین ابواها توسط خانواده هوتتره ساخته و توسط موزیسینهای دربار لودویگ چهاردهم نواخته شد.

sorna
سرنای ایرانی که نوع ابتدایی ابوا است

Audio File
قسمتی از کنسرتو و کادانس، کنسرتو ابوای موزار را ببینید

این ابوا متشکل از سه قسمت با اندازه های محاسبه شده دقیق و همچنین سوراخهای انگشت گذاری بود. درطول قرن۱۸ سازهای ابوا در اندازه های مختلف به ارکستر راه یافت که در بین آنها ساز آلتو و هورن انگلیسی (کورانگله) هنوز هم به طور مرتب در ارکستر مورد استفاده قرار میگیرند.

در قرن۱۹ مهمترین تکامل در ساختن ابوا نصب سیستمهای مختلف کلیدها بر این ساز بود. سازندگان آلمانی تا حدودی از یک مکانیزم ساده استفاده کردند در صورتی که در فرانسه این ساز با مکانیزم کاملا پیچیده ساخته شد.

oboe
نمونه ای از ابوای ابتدایی
مربوط به سال ۱۸۰۵
هنگامی که تمام شش سوراخ انگشتی بسته باشد نت ر در کلید سل چسبیده به خط اول به صدا در می آید. ابواهای امروزی دارای وسعت کروماتیک میباشند.

نوع چوب سیاه افریقایی یا کائوچویی آن از سه بند ساخته شده است: بند بالایی که رزه حامل زبانه به آن وصل است بند میانی و بند زنگوله ای. ابوا نیز مانند فلوت فرایندها و تغییر و تبدیلهای زیادی را از سر گذرانده است.

audio file
بشنوید قدرت بالای ابوا در تمپو های بالا را با اجرای Christopher Redgate

زبانه آن نیز از حالت نسبتا بزرگ و پهنی که داشت بیشتر شبیه باسون (فاگوت) بوده تغییر کرده و به شکل کوچک و باریک امروزی در آمده است.

audio file
بشنوید قدرت بالای ابوا را در اجرای نتها با فواصل زیاد، با نوازندگی Christopher Redgate

طنین آن که قبلا بلند وخشن ناهنجار بود تغییر کرده است و به طنین نافذ گیرای امروزی آن تبدیل شده است.

Cor-anglais
کرانگله

معمولا دو ابوا در ارکستر سمفونیک ها وجود دارد که بصورت مستقل یا همنوازی، ایفای نقش میکنند. ابوا میتواند به راحتی در برابر بقیه سازهای ارکستر خود نمایی کند.

Audio File
اجرایی از کرانگله ببینید

ابوا در دسته های موزیک نظامی نیز کاربرد دارد که گاهی از دو نوازنده مختلف استفاده می شود، یکی کوچکتر (که یک سوم مینور بالاتر) و یکی بزرگتر (که یک پرده تمام زیرتر) از ابواهای کنسرتی مینوازد.

کرانگله یا هورن انگلیسی

این ساز نوعی ابوا است که صدای آن یک پنجم زیرتر از ابوای کنسرت است. این ساز نه انگلیسی است و نه هورن! این نام تحریفی است ازcor angle (به معنی هورن زاویه دار)و چون سر ساز خم شدگی دارد به این نام خوانده می شده.

Oboe-da-caccia
ابوا دکاچیا

لوله آن از ابوا بلندتر است و به یک انتهای باد کرده یا زنگوله گلابی شکل ختم می شود؛ زبانه آن در یک چوب پنبه فرو رفته است که به خاطر راحتی نوازنده خم شده است.

ابوا دامور

صدای این ساز به ندرت به گوش میرسد، جز در بعضی از کارهای یوهان سباستین باخ مثلا در پاسیون (Passion music) و اوراتورریوی کریسمس.

ابوا دکاچیا

یوهان سباستین باخ، بخشهایی برای این ساز در چند کار خود از جمله اوراتوریوی کریسمس نوشت. این ساز تکامل یافته پومر آلتو است. هنگامی که ابوا دکاچیا کنار گذاشته شد، دیگر آن بخشها را با کرانگله مینواختند.

باست ابوا

باست ابوا (Basset Oboe) یا باریتون ابوا تکامل یافته پومر تنور است. ریچارد اشتراس از این نوع مرسوم به هکل فون را در سالم به کار برد.

وسعت صدا ابوا: سی بمل پایین پنج خط تا فا سه خط اضافه بالای پنج خط در کلید سل.

audio file
بشنوید رنج صدایی ابوا


وسعت صدا ابوا دامور: مانند ابوا می نویسند ولی سل دیز پایین پنج خط تا دو دیز بالای پنج صدا میدهد.

وسعت صدا ابوا کرانگله: نت نویسی آن مانند ابوا است اما صدای حاصل از آن می با سه خط اضافه پایین پنج خط تا سی بمل بالای پنج خط.(ساز ابوا دامور و کرانگله انتقالی میباشند.)

حامی کیوان

حامی کیوان

دیدگاه ها ۵

بیشتر بحث شده است