گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

درویش خان در گذار تمدن (۳)

درویش خان با زخمه های دل انگیز تارش، چهره های بسیاری از جمله روح الله خالقی را شیفته ی موسیقی و نوای تار می کند و اغلب شاگردان خود را که دوره های عالی را نزد ایشان طی کرده بودند را با نشانی به شکل تبرزین (طلا، نقره و برنز) مورد تقدیر قرار می داد و آنان را با لقبِ دوستانه ی “یا پیر جان” مورد خطاب قرار می دهد.

وی مدتی به عنوان نوازنده، مورد حمایت و در اختیار شعاع السطنه (فرزند مظفرالدین شاه) که در آن دوره در شیراز مستقر بود و بر آنجا حکم می راند، قرار گرفت.

اما از آنجا که درویش خان با سایر بزرگان شیراز نیز مراوده داشت از سوی شعاع السطنه مورد کُرنش قرار گرفت و اگر کمال السطنه (پدر ابوالحسن صبا) درویش را مورد حمایت خود قرار نمی داد، انگشتان وی به دستور این شازده ی قجری قطع می گردید. پس از این پیش آمد درویش خان به تهران مراجعت کرده و به یکی از کارمندان سفارت انگلیس پناه می برد و با نامه و شفاعت منشی سفارت است که شعاع السطنه درویش را به حال خود رها می کند.

از آن به بعد درویش خان با دایر کردن کلاس های موسیقی، برگزاری کنسرت های انجمن اخوت (ظهیرالدله)، ساخت قطعاتی ضربی برای آنسامبل ایرانی و سفر به لندن و تفلیس برای ضبط آثار موسیقی دستگاهی به همراه آواز سیدحسین طاهرزاده و سید احمد خان به زندگی موسیقایی اش ادامه داد. اضافه شدن سیم ششم تار را نیز به او نسبت می دهند.
دو روز پس از مرگ درویش خان کلنل علینقی وزیری موسیقیدان برجسته هم عصر او، کنسرتی برای یاد بود درویش خان در مدرسه ی عالی موسیقی برگزار می کند و با اجرای تصنیف “باد خزان وزان شد” یاد این عزیز را گرامی می دارد.
از شاگردان وی می توان به : حسینقلی غفاری، شکرالله قهرمانی، علی محمد صفایی، عبدالله دادور (قوام السطان)، موسی معروفی، علینقی وزیری، مرتضی نی داوود، ابوالحسن صبا، حسین سنجری، ارسلان درگاهی، نور علی برومند و … اشاره کرد.

آثار زیر نمونه ای از بهترین آثار درویش خان به شمار می آیند:

تصنیف های (بهاردلکش، عروس گل، باد خزان، ایران هنگام کار است، صبحدم، ز من نگارم، به شب وصلت، دائم مه من و … پیش درآمد ها( ماهور، راک ماهور، شوشتری، سه گاه، ابوعطا۱-۲ و …) رنگ های(قهر و آشتی، اصفهان، افشاری۱-۲، ماهور ۱-۲، پولکا، حصار، همایون، غنی و فقیر، پریچهر و پریزاد، ابوعطا و … .
محمد هاشم میرزا متخلص به “افسر” برای درویش خان و درویش عبدالمجید طالقانی، خوشنویس نامی دوره ی قاجار این دو بیت را سروده‌ است:
درویش زمان ما درویش نخست
هر یک به رهی رسم تجدد می گفت
آن یک خط راست را شکسته بنوشت
وین موسیقی شکسته را کرد درست

ایرج میرزا نیز برای درویش چنین سروده است:
تار نهم در کف درویش خان
تا بدمد بر بدن مرده جان

همچنین امیر جاهد ترانه ی تصنیفِ به گردش فروردین را به یاد این استاد بی بدیل تار سروده است:
به گردش فروردین
بیا به گلزار و ببین
چه می کند بوی گُل
صفای دلجوی گُل …

مجله هنر موسیقی

پیمان سلطانی

پیمان سلطانی

۱ نظر

بیشتر بحث شده است