گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نیمای موسیقی ایران (۲)

علینقی وزیری (۱۲۶۶-۱۳۵۸)

اندیشه ها
بر خلاف آنچه مخالفان وزیری می گویند، او هرگز سر دشمنی با موسیقی سنتی نداشت. از قضا همه تلاش او در این بود که زنگار ملال و تکرار را از بدنه موسیقی ایران بزداید و گوهره آن را به شیوه ای شایسته جلوه گر سازد. برای این کار او بهره گیری منطقی از آن دسته از تمهیدات موسیقی بین المللی را توصیه می کرد که به محتوای موسیقی ملی آسیب نمی رسانند.

در عمل نیز نیز خود همینگونه شگردها را در آهنگسازی به کار می گرفت تا سازگاری آنها را با موسیقی ملی نشان بدهد. وزیری ولی برای تحقق اندیشه های خود باید در دو جبهه – با دو تفکر متضاد- می جنگید. جبهه نخست را سنت پرستان افراطی پدید آورده بودند. آنها هیچ حرف و حرکتی را خلاف آنچه استادان تا به حال گفته اند و نواخته اند، نمی پذیرفتند. حتی کتابت موسیقی را به شیوه بین المللی خلاف شان و ارزش موسیقی سنتی به شمار می آوردند.

در جبهه دوم موسیقی آموختگان از فرنگ برگشته ای سنگر گرفته بودند که موسیقی سنتی را واپسمانده و بی ارزش ارزیابی می کردند و به پیروی از تمایل دور از روشنفکرانه در این اندیشه بودند که با آموزش و پرورش موسیقی بین المللی و گسترش همه جانبه آن به مرور موسیقی سنتی را از دور خارج سازند.

وزیری در این میان، اندیشه افراطی هیچ‌یک از این دو گروه را نمی پذیرفت. او موسیقی ملی را دل انگیزترین بخش میراث فرهنگی ایران به شمار می آورد و همه کوشش خود را برای بهتر جلوه گر ساختن آن و اعطای زبانی جهان فهم به آن، به کار می بست.

وزیری برای رفع مشکل «ربع پرده» که بزرگترین مانع برای بهره ور شدن موسیقی سنتی از شگردهای تکنیک بین المللی به شمار می آید گام «اعتدال یافته» ویژه ای را پیشنهاد کرد.

با پیروی از این طرح و با کمی تساهل در ارزش های مطلقا فیزیکی فواصل، گام ایرانی به ۲۴ بخش مساوی تقسیم می شود و کار آهنگسازی چند صدائی را آسان می کند.

آثار
از علینقی وزیری آفریده های زیبائی به یادگار مانده است، هم برای ساز تنها، هم برای ارکستر و هم در قالب تصنیف و درام موزیکال و اپرت.

«دخترک ژولیده» (چهارگاه)، «ژیمناستیک موزیکال» (دشتی) و «بندباز» (ماهور) که از ارزشهای ویژه آهنگسازی برخوردارند، در اجرا، توانائی های بسیار از نوازنده می طلبند.
از میان آثار ارکستری وزیری می توان از «کاروان» در دشتی و ترانه «خریدار تو» در ماهور یاد کرد که این دومی گمان می رود نخستین ترانه ای باشد که با صدای غلامحسین بنان شنیده ایم.

دو اپرت «گلرخ» و «شوهر بدگمان»، دو تابلو موزیکال «نیمه شب» و «قالیچه کرمان» و دو درام موزیکال «جدائی» و «دختر ناکام» از آفریده های صحنه ای وزیری به شمار می آیند.

او علاوه بر این شماری سرودهای میهنی نیز ساخته که معروفترین آنها سرود «ای وطن» است که با صدای روح انگیز همچنان در فهرست بهترین سرودهای ایرانی قرار دارد.

مهم ترین کار تالیفی وزیری «موسیقی نظری» نام دارد که در آن به تئوری موسیقی و برخی شگردهای آهنگسازی پرداخته است. «دستور تار» در دو چاپ، «دستور ویولن» و «سرودهای مدارس» از دیگر تالیفات اوست.

وزیری گذشته از آنچه گفته شد، نوازنده برجسته ای نیز بود در بداهه نوازی نو آورانه تار همتا نداشت.

ایرج میرزا در وصف وزیری در منظومه معروف «زهره و منوچهر» از زبان زهره گفته است:

من کلنل را کلنل کرده ام / پنجه او رهزن دل کرده ام
نام مجازیش علی النقی است / نام حقیقیش ابوالموسیقی است
bbc.com

محمود خوشنام

محمود خوشنام

۱ نظر

  • اول باید دید همان ربع پرده ۵۰ سنتی در یک گام ۸ درجه ای دیاتونیک واقعا می تواند استفاده شود یا خیر؟ بماند که ریزپرده ها یا نزدیکتر به بمل یا بکار هستند و ۵۰ سنتی هم نیستند.

بیشتر بحث شده است