مسعود پورقریب
در رساله ی «بررسی جواب آواز در اجرای سه استاد تار»، در بررسی جواب آواز استادان فرهنگ شریف، محمدرضا لطفی و حسین علیزاده آمده است: «نوازندگی فرهنگ شریف، به دلیل اینکه هم در بخش همراهی با آواز و هم در بخش جواب آواز، با ملودی های اجرا شده توسط خواننده، مطابقت ندارد و نوازنده بیشتر به بداهه پردازی و بسط و گسترش ملودی ها همراه با تزئینات پرداخته است.
محمدرضا لطفی، در بخش همراهی با آواز، عینا همان ملودی ها را تقلید می کند و در بخش جواب آواز نیز با استفاده از تزئینات و بسط و گسترش تحریرها و اجرای جملات پاساژ گونه در همان محدوده صوتی خواننده، به ریتم کلی آواز وفادار مانده و در برخی جملات دقیقا ملودی های خواننده را جواب داده است. در مورد حسین علیزاده، می توان گفت که در بخش همراهی آواز در «دلشدگان»، ملودی خواننده را تقلید کرده است ولی در «فریاد» بیشتر فضا سازی کرده است و جملات را عینا اجرا نکرده است و در بخش جواب آواز، در بعضی قسمت ها در چهارچوب کلی آواز و در همان محدوده صوتی، جملات را اجرا کرده و در بعضی قسمت ها نیز با اجرای تزئینات فراوان و بسط و گسترش ملودی ها، به بداهه پردازی پرداخته است.» (۱)
در واژه نامه موسیقی ایران زمین در تعریف جواب آواز آمده است: «پاسخ دادن نوازنده به آواز خواننده. عملی حاکی از مهارت نوازندگان سنتی در موسیقی ایران که از صفات برجسته ی نوازنده محسوب می شود. در جواب آواز، نقش حافظه در نگهداری آهنگ (ملودی) خوانده شده، و تبحر و تجربه در پیاده نمودن آن به روی ساز و سلیقه ی ارائه دادن دقایق آواز مربوطه، حتی تعداد تحریرها، از ویژگی های پاسخ آواز دادن است، از اختصاصات نوازنده موسیقی ایران یکی پاسخ و جواب مطابق، به آواز دادن بوده و هست، تبحر یافتن در این امر به سالها تجربه و کار نیازمند است.”» (۲)
با توجه به مطالب فوق الذکر و تاکید بر اهمیت نقش حافظه در پاسخ دادن به آواز که در ارجاع دوم آمده است، به نظر می رسد مقوله چگونگی پردازش و تقویت حافظه شنیداری در آموزش جواب آواز، توسط اساتید موسیقی، چندان که باید و شاید، مورد توجه قرار نگرفته است که دلیل آن را می توان در سبقه آموزش سینه به سینه و اصطلاحا «گوشی» در گذشته موسیقی ایران که مبتنی بر تکرار و تقلید بوده است و بی شک درعدم دسترسی به مطالب علمی مرتبط با این مقوله جستجو کرد. برای آموزش جواب آواز باید درسی مانند سلفژ به صورت پیش نیاز، در نظر گرفته شود، با این تفاوت که به تقویت درک و حافظه شنیداری فرد در زمینه موسیقی ایرانی پرداخته شود و نه شکل غربی آن.
کتابشناسی
۱- بهاره فیاضی: بررسی جواب آواز در اجرای سه استاد تار، رساله کارشناسی ارشد: دانشگاه هنر، ۱۳۹۵
۲- مهدی ستایشگر: واژه نامه موسیقی ایران زمین، انتشارات اطلاعات: جلد اول، ص۳۱۹، ۱۳۹۱
۱ نظر