چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه دوم (II)

پنج شنبه ۷ اسفند ۱۳۹۳

، توسط: مهدی کهیازی

از این نویسنده بخوانید:

• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه دهم (II)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه دهم (I)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه نهم (II)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه نهم (I)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه هشتم
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه هفتم
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه ششم
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه پنجم (III)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه پنجم (II)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه پنجم (I)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه چهارم
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه سوم (II)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه سوم (I)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه دوم (II)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه دوم (I)
• چکیدۀ درس‌گفتارهای مبانی اتنوموزیکولوژی، جلسه اول

کارل اشتومف

در این شماره، قسمت دوم از جلسه دوم کلاسهای مبانی اتنوموزیکولوژی را می خوانید؛ پیاده سازی و ویرایش این نوشته را نسیم احمدیان نوازنده و اتنوموزیکولوگ انجام داده است.

مکاتب اتنوموزیکولوژی
مکتب برلین
به دلیل اهمیت دستگاه‌های ضبط صدا در رشتۀ اتنوموزیکولوژی، اولین مکاتب مرتبط به این رشته احتمالاً تحت تأثیر همین پدیده شکل گرفت. «آرشیو فونوگرام» در برلین مهمترین آرشیو اروپا است که در سال ۱۹۰۰ توسط کارل اشتومف و اوتو آبراهام (Otto Abraham) راه‌اندازی شد و مکتب اتنوموزیکولوژی برلین به نوعی تحت تأثیر تأسیس این آرشیو شکل گرفت. اتنوموزیکولوژیست‌های مکتب برلین بیشتر به تجزیه وتحلیل ساختاری موسیقی‌ها می‌پردازند تا اتنوگرافی فرهنگی که می‌تواند به دلیل سابقۀ طولانی رشتۀ موزیکولوژی در آلمان و اتریش و هم‌چنین وجود آرشیو فونوگرام که محقق را به بهره‌برداری از آثار ضبط شده برای تحقیق سوق می‌داد، باشد.

چهره های اثر گذار در مکتب برلین عبارتند از:
• کارل اشتومف (Carl Stumpf)
• اوتو آبراهام (Otto Abraham)
• کورت زاکس (Curt Sachs)
• هورن‌باستل (E.M. von Hornbostel)
پس از جنگ جهانی دوم، مکتب برلین توسط ماریوس اشنایدر (Marius Karl Alfons Schneider) در کلن احیا گردید و از این رو به نام «مکتب موسیقی‌شناسی کُلن» شناخته شده است.

ماریوس اشنایدر

مکتب آمریکا

نمونۀ آرشیو فونوگرام بعدها (به سال ۱۹۴۸) توسط جرج هرزوگ (که قبلاً دستیار آرشیو برلین بود) در آمریکا پایه‌گذاری شد که به محققین این کشور خدمات زیادی کرد.

با به قدرت رسیدن نازی‌ها در آلمان، اهالی مکتب موسیقی‌شناسی تطبیقی برلین از کار برکنار شدند و بسیاری از آن ها آلمان و اتریش را ترک نموده و به آمریکا مهاجرت کردند که این زمان نقطه عطفی در تاریخ اتنوموزیکولوژی محسوب می‌شود.

جرج هرزوگ

از دهۀ ۱۹۶۰ تحقیق میدانی و کار اتنوگرافی در اولویت اول اتنوموزیکولوژیست‌ها قرار گرفت و تئوری‌های مردم‌شناسی به خدمت آن‌چه اتنوموزیکولوژی که تا پیش از آن موسیقی‌شناسی تطبیقی خوانده می‌شد درآمد. در آمریکا سنت موسیقی‌شناسی تطبیقی و سنت مردم‌شناسی با یکدیگر ترکیب شده و جریان‌های تازه‌ای در این علم شکل گرفت که به مکتب آمریکایی معروف است. مشخصۀ پیروان مکتب آمریکا، زندگی محقق در محل تحقیق، ارتباط مستقیم و چهره به چهرۀ او با نوازندگان محلی و فراگیری نوع زندگی به همراه نوازندگی، خوانندگی و رقص است.

منتل هود، پایه‌گذار
مدرسۀ اتنوموزیکولوژی در دانشگاه
کالیفرنیا در سال ۱۹۶۰

برخی چهره های اثرگذار مکتب آمریکا عبارتند از:
• آلیس فلچر (Alice Cunningham Fletcher)
• فرانسیس دنزمور (Frances Densmore)
• فرانس بُئاس (Franz Boas)
• هلن رابرتز (Helen Heffron Roberts)
• جورج هرزوگ (George Herzog)
• آلن مریام (Alan P. Merriam)
• منتل هود (Mantle Hood)

مکتب بریتانیا
در مقابل دو مکتب برلین و آمریکا، می توان گفت که مکتب بریتانیا میانه‌رو است. پدر اتنوموزیکولوژی بریتانیا الکساندر جان الیس (Alexander John Ellis 1814–۱۸۹۰) و مهمترین اندیشۀ اثرگذار وی در مورد تفاوت اکوستیک و طبیعت موسیقی است:
«پدیده‌های اکوستیکی بهتر است توسط فیزیک‌دانان مورد مطالعه قرار گیرد تا موسیقی‌شناسان، چراکه افرادی که در فرهنگ شنیداری خاصی با نظام صوتی خاص خود زندگی کرده‌اند اصوات آشنای فرهنگ خود را “طبیعی” قلمداد می‌کنند» (الیس ۱۸۸۵).

یکی دیگر از تفاوتهای اولیه بین مکتب آمریکایی و بریتانیایی موضوع «اصالت» است. در زمینۀ جمعآوری اطلاعات، پژوهشگران آمریکایی حتی آوازهای متأخر را نیز به‌راحتی می‌پذیرند اما بریتانیایی‌ها به دنبال آوازهای قدیمی‌تر به عنوان «آثار با اصالت» هستند.

کتاب «بشر چگونه موسیقایی است؟»
نوشتۀ جان بلکینگ

از دیگر ویژگی‌های مکتب بریتانیا، می‌توان به دخیل کردن موضوعات جامعه‌شناختی به مطالعات اتنوموزیکولوژی تحت تأثیر مستقیم اندیشه های جان بلکینگ اشاره کرد. بلکینگ موسیقی را «اصوات سازمان یافتۀ انسانی» می‌داند.

برخی چهره‌های اثرگذار مکتب بریتانیا عبارتند از:
• الکساندر جان الیس (Alexander John Ellis)
• جان بلکینگ John Blacking)
• پیتر کوک (Peter Cooke)

با وجود همۀ دیدگاه‌ها، تیموتی رایس در زمینۀ آغاز کار اتنوموزیکولوژی، دو دانشمند ایرانی یعنی ابوالفرج اصفهانی صاحبِ الاغانی و ابونصر فارابی صاحب موسیقی‌الکبیر را جزو اولین نویسندگان جدّی این حوزه می‌داند. آثار این دانشمندان بعدها در دست ابن سینا، صفی‌الدین ارموی، قطب‌الدین شیرازی و عبدالقادر مراغی تکوین و تکمیل شد.

در این رابطه بخوانید

ارسال دیدگاه

گزارشی از دومین نشست «نقدِ نقد» (V)

فیاض ادامه داد: من به روشنی به خاطر دارم که اگر ۳۰ سال پیش می‌گفتیم که فلانی نقد می‌کند، معنی‌اش این بود که فلانی با چیزی مخالفت می‌کند ولی در ذهن حداقل بنده و فکر می‌کنم شمار بسیار زیادی از دوستانی که در آذر ۱۳۹۷ زندگی می‌کنند منتقد کسی نیست که ایراد بگیرد. این جا یک رویداد همزمانی را شاهد هستیم. یعنی ما همزمان دوستانی را داریم که در زمانی زندگی کرده‌اند که نقد عبارت بوده است از موضع‌گیری مخالف با یک موضوع و بعد به مرور با کنش‌های نسل‌های دیگری معانی دیگری پیدا کرده است و این از جمله جاهایی است که من شکاف نسلی را می‌بینم. اگر به خیلی از عزیزانی که مثلا ممکن است ۲۰ سال از من بزرگ‌تر باشند بگوییم قرار است نقد شوید با نوعی جبهه‌گیری آن‌ها مواجه می‌شویم، چون فکر می‌کنند منتقد به معنی مخالف است.

یادداشتی بر مجموعه کنسرت‌های «چندشب عود»

شاید اگر با چند جابه‌جایی یا اضافه‌کردن شب چهارم، اجرای نوازندگانی همچون حمید خوانساری، شهرام غلامی، مریم خدابخش، سیاوش روشن و امیرفرهنگ اسکندری و… را در چنین برنامه‌ای می‌شنیدیم، می‌شد سنجه‌های دقیق‌تری از عیار عودنوازیِ امروز ایران بدست داد. با اینحال آنچه در این سه شب رخ داد چنین بود:

آخرین ارسال‌ها

از روزهای گذشته…

آقایان ارکستر ملی متعلق به شما نیست

ارگان های دولتی غالباً عادت کرده اند که چهره های هنری را به گونه ای خاص به کار گیرند، به کار گرفتنی که بیشتر در چهارچوب سیاست های فرتوت خودشان است، چرا که تصور می کنند در حوزه ی هنر هم، پول، نمودار قدرت و نفوذ است، حال آن که پول در برابر هنر خود فاقد معناست.البته این سیاست دولت های غیر دمکراتیک است که پیوسته می کوشند همه چیز را از تملک بشر خارج کرده و خود را مالک واقعی و دائمی آن کنند. برخی از مسؤولین در این نوع از حکومت ها نیز بر این باورند که می توانند چهره های هنری و حتا دانش، آگاهی و اعتبار آن ها را توقیف کنند.

ساز دهنی (I)

سازدهنی‌ها، همه جا هستـنـد؛ در فیلم‌هایی از جنــگ جهانـی دوم ^۱ در فیلم‌هایی از جنگ‌های داخلی آمریکا ^۲ در فیلم‌هایی راجع به افسردگی و ماتم ^۳ و به همین ترتیـب شمـا می ‌توانیـد سازدهنی‌ هـا را درکـارخانـه ‌هـای ماشین ‌سازی، در دسته گانگسترها و در جیب گاوچران‌ های آوازخوان، پیدا کنید.

هایدن و مراسمی برای سالگردش (IV)

هسته موسیقی هایدن ساختاری از موتیفهای ساده و کوتاه بود که از استانداردهای موسیقی آن زمان استخراج می شد. سونات، فرمی است در موسیقی کلاسیک که از موسیقی هایدن به شکل استاندارد امروزی در آمده است. آثار او از شیوه معاصران جوانش، موتسارت و بتهوون متمایز بود. هایدن همچنین فوگ و فرم روندو (که سنت آن روزگار به انتهای فوگ می پیوندد) را به شیوه کلاسیک افزود. او نماینده فرم دابل واریاسیون (double variation) است که شامل دو ملودی اصلی هر کدام با دو غالب گوناگون می باشد، ملودی اول با ملودی دوم ادامه می یابد و ملودی دوم با گونه دیگر و متفاوت ملودی اول ادامه میابد… به همین منوال اغلب شامل مدهای ماژور و مینور پس از یکدیگر هستند. شاید موسیقی هایدن بیش از هر آهنگساز دیگری مملو از شوخ طبعی است.

بداهه نوازی، محاسن و معایبش

موسیقی می تواند به دو صورت به اجرا برسد، موسیقی پیش ساخته و موسیقی بداهه یا خلق در لحظه. موضوع این مطلب بداهه نوازیست که در این مقاله نگاهی به محاسن و معایب آن خواهیم داشت.

تولد یک اثر جامعه‌شناسی موسیقی (II)

یک نگاه ساده به این عنوان‌ها (و البته پی‌گیریشان در متن کتاب) و گذری بر مطالعات جامعه‌شناختی موسیقی در خارج از ایران، روشن می‌سازد که حتا اگر خود کتاب به عنوان مطالعه‌ی موردی استفاده‌ی گسترده نیابد، این بخش آن تا مدت‌ها می‌تواند در سرمشق و شالوده‌ی مطالعات مشابه در ایران باقی بماند. چنین روش‌شناختی باعث می‌شود که با وجود آن که تمامی چهار فصل کتاب، به عکس عنوانشان، در اغلب قسمتها محتوایی آشکارا درباره‌ی رادیو ندارند، اما رادیو سوژه‌ی پنهان سطر سطرشان باشد.

نخستین موسیقیدان حرفه ای جامعه بانوان ایران

متن زیر حاصل گفتگوی وبلاگ مضراب با خانم ارفع اطرایی نوازنده و مدرس با سابقه سنتور و نخستین موسیقیدان حرفه ای جامعه بانوان هنرمند ایران است که توسط آقای سعید کمالی دهقان به دست ما رسیده . در این مطلب با سوابق و فعالیتهای این هنرمند آشنا می شوید و در مطلب بعدی مصاحبه ای با ایشان را می خوانید.

تصویر تنال (II)

همانطور که گفته شد(در اینجا) موسیقی تجربی، موسیقی است که طی دوران زندگی فراگرفته می شود و درک آن برای کسی که روی این موسیقی شناختی ندارد، ممکن نیست. همین مسئله باعث می شود که کودکان به بعضی از انواع موسیقی علاقه نشان ندهند.

اِدیت پیاف، گنجشککِ آواز فرانسه (VIII)

مراسم خاک سپاری پیاف در قبرستان پرلاشز (Père-Lachaise) قطعه ۹۷، انجام شد. با وجود این که پیاف انسان با ایمانی بود، به خاطر زندگی پرهیاهو و جنجالی اش از دید کلیسا از دین خارج شده محسوب شد و انجام مراسم مذهبی برای او ممنوع گردید؛ لُُسروَتوار رومانو (L’Osservatore Romano)، روزنامه ی رسمی واتیکان نوشت که او تمام عمرش در حال انجام «گناه عمومی» بوده و «نمونه ی بارز خوشبختیِ تصنعی» بوده است.

بررسی و نقدِ «مبانی نظری موسیقی ایرانی» (III)

«هر دستگاه یا آواز یک مقام اصلی دارد که به آن مقام مادر می گویند.» علاوه بر اینکه این یک عامیانه گویی است، معلوم نیست که کجا و چه کسانی چنین «می گویند». شاید ذکر این نکته جالب باشد که زنده یاد محمد رضا لطفی در تئوری پردازی خود بر این باور بود که «شور مادر دستگاه ها است». اما اینجا مقام درآمد هر دستگاه «مقام مادر» نامیده شده است که با این حساب «شور» آقای لطفی «مادربزرگ» دستگاه ها خواهد بود!

اجرای اثری مدرن در کنار باروک با اجرای موتر!

فوریه ۲۰۰۷ بود، سوفیا گوبایدولینا جایزه ارزشمند باخ هامبورگ را کسب کرد، به عنوان پیشتاز در موسیقی کلاسیک معاصر که پلی زده بین موسیقی شرق و غرب. گوبایدولینا آهنگسازی است متولد ۱۹۳۱ با مسقط‌الراس تاتارستان روسیه که در ۱۹۹۲ به آلمان کوچ کرده است.