ناهید شجاعیان
ردیف سنتور، ویلن و سه‌‌تار استاد صبا یکی از معتبرترین ردیف‌ها برای آموزش دوره متوسطه موسیقی است (دهباشی ۱۳۷۶: ۳۰۰). «کتاب دوره‌های سنتور، ردیف ابوالحسن صبا […] به دفعات در چهار جلد منتشر شده است و در پنجاهمین سال تألیف (۱۳۲۸-۱۳۷۸) توسط استاد پایور و با ویرایش ایشان و تصحیح نت نگاری و بازبینی علایم و اسم برخی گوشه‌ها در یک جلد به چاپ رسید» (اطرایی ۱۳۹۰: ۱۲۹و ۱۳۱). ردیف صبا پس از گذشت سال‌ها همچنان اهمیّت و جایگاه خود را در آموزش ردیف به علاقه‌مندان سنتور حفظ کرده است.
استاد پایور برای نوازندگی سنتور صاحب یک دوره آموزشی کامل است؛ هم مدوّن، هم مدرج. پایور ردیف صبا را که نزد صبا آموخته بود محور آموزش سنتور قرار داد و دست به تدوین و تألیف باقی مصالح دوره خود زد. در سال ۱۳۴۰ اوّلین کتاب آموزش سنتور به نام دستور سنتور منتشر شد و از نظر سطح پیش از ردیف صبا تعیین شده است (بوبان۱۳۹۷: ۱۳).
پایور به اصول و روش استاد خود برای آموزش سنتور پایبند بود؛ امٌا به گسترش آموزش سنتور از مبتدی تا عالی اعتقاد داشت به طوری که تا بیست سال پس از انتشار دستور سنتور، یعنی تا سال ۱۳۶۰ آموزش ابتدایی سنتور را با دستور سنتور کافی می دانست و در این مدٌت تنها به طراحی و تدوین ادامه آموزش سنتور بعد از ردیف صبا پرداخت و دوره کامل آموزش سنتور از مبتدی (با دستور سنتور) تا عالی (با ردیف چپ کوک) را آماده نمود و در همین سال به فکر طراحی و تألیف پلی افتاد که دستور سنتور را به ردیف صبا متّصل کند و آخرین حلقه آموزشی خود را آماده کند و ایشان تدریس ردیف ابتدایی بعد از دستور سنتور و قبل از ردیف صبا را اجباری نمود. هدف ردیف ابتدایی آشنایی مقدٌماتی با ردیف موسیقی بوده است (بوبان ۱۳۹۷: ۱۴) یا پرکردن خلأ آموزش تکنیکی میان دستورسنتور و ردیف استاد صبا، زیرا «استاد پایور دقّت خاصی در مشخّص کردن جایگاه هر یک از کتاب های آموزشی خود داشت» (آذرمینا ۱۳۷۸ :۱۷۰).
به عکس در ردیف عالی، استاد پایور قصد تکمیل اندوخته های شاگردانش را دارد. در فاصله دو ردیف ابتدایی و عالی شاگرد ردیف صبا را می آموزد به علاوه چند کتاب دیگر که همگی حاوی قطعات ضربی (پیش درآمد، چهارمضراب و رنگ و…) ساخته خود استاد پایور هستند (بوبان ۱۳۹۷ : ۱۴) که روی هم رفته در روش آموزشی پایور دوره متوسطه خوانده می‌شود.
دوره‌ی ابتدایی پایور که برای آموزش سطح ابتدایی هنرجویان مناسب است، در راست کوک‌های سنتور می‌باشد. دوره‌ی ابتدایی، برای آشنایی نوازنده و آماده کردن آنان نسبت به موسیقی ایرانی و همچنین آشنایی مختصر با تکنیک‌ها و قابلیت‌های این ساز است و همان‌طور که در خود کتاب اشاره شده است، برای فراگیری موسیقی ایرانی و مضراب‌های اصیل و خاص سنتور، آموزش ردیف سنتور ابوالحسن صبا اجتناب‌ناپذیر است (اطرایی ۱۳۹۰: ۱۲۵).
زمان اوّلین انتشار دوره های سنتور ردیف صبا
– این اثر با نام ردیف ابوالحسن صبا برای سنتور در مهر ماه ۱۳۳۵به چاپ رسید (سپنتا ۱۳۸۲: ۳۴۰).
– دوره های اول تا چهارم صبا، تهران ۱۳۲۸-۱۳۳۷ (سپنتا ۱۳۸۲: ۳۷۹).
آثار منتشر شده قبل از ردیف صبا
– غلام رضا مین باشیان، دستگاه ماهور، ۱۲۹۰ ش (۱۹۱۱ میلادی) (سپنتا ۱۳۸۲: ۳۷۹) (صداقت کیش ۱۳۹۰: ۸). .
– دستور تار وزیری، برلین، ۱۳۰۱ (سپنتا ۱۳۸۲: ۱۹۳).
– مهدی قلی هدایت، مجمع الادوار، تهران ۱۳۰۸ (صداقت کیش ۱۳۹۰: ۸).
– دستور ویولن وزیری، جلد ۱، چاپ سنگی، ۱۳۱۲ (سپنتا ۱۳۸۲: ۱۹۳).
– دستور ویولن وزیری جلد ۱ و ۲، تهران،۱۳۱۶ (سپنتا ۱۳۸۲: ۱۹۳).
– موسی معروفی، آواز دشتی، تهران، ۱۳۲۷ (سپنتا ۱۳۸۲: ۳۷۹) (صداقت کیش ۱۳۹۰: ۸).
۱ نظر