کارگاه آهنگسازی و نوازندگی آنسامبل آتلاس

مروری بر «کنسرت آنسامبل آتلاس در سی‌وچهارمین جشنواره‌ی موسیقی فجر»

کنسرت آنسامبل آتلاس تنها کنسرت نبود، یک کارگاه آموزشی تمام عیار هم بود. کارگاهی نخست درباره‌ی این که چگونه نوازندگان یک آنسامبل می‌توانند یک تن واحد شوند و دوم درباره‌ی آن که چگونه می‌توان ایرانی نبود و به‌غایت ایرانی اندیشید. اولی را زیبایی تبادلات موسیقایی نوازندگان آنسامبل ورزیده تحقق بخشید و دومی را شنیدن بخش‌هایی از کوینتت بادی کارل نیلسن (حتا بیشتر از قطعه‌ی پرفورمنس‌وارش درباره‌ی اصفهان).

بیشتر رپرتوار برنامه، به آهنگسازان ایرانی اختصاص داشت و فرصتی بود برای شنیدن بعضی از قطعات شنیده‌نشده‌ یا دوباره شنیدن بعضی قطعات شنیده‌شده از آنان. گذشته از تریوی شاهین فرهت که فرصت اجرای آثارش امسال به مدد دبیری جشنواره فراهمِ فراهم بوده است (در چندین برنامه قطعاتی از او اجرا شد)، تریوی هرمز فرهت که پیش‌تر نیز شنیده شده بود و سکستت هیجان‌انگیز پولانک، دو بهره‌ی اصلی اجرای آنسامبل آتلاس را آنچه در قلب کنسرت جای گرفته بود، تشکیل می‌داد؛ «افسوس»، کوئینتت امیرمهیار تفرشی‌پور و قطعه‌ی همسایه‌اش اثر نیلسن.

نخست بهره‌ی آموزشی؛ شنیدن قطعه‌ی نیلسن در پرتو مقایسه با کار دو آهنگساز ایرانی دیگر (فرهت بزرگ و کوچک) و گونه‌ای از احساس ارتباط با موسیقی ایرانی که در هر یک جداگانه تنیده شده جالب توجه بود. از میان دو آهنگساز ایرانی یکی فاش و مُصر، ایرانی بودن خود را از طریق ملودی‌ها به رخ می‌کشد و دیگری دوری می‌گزیند و بااین‌وجود به اعتبار پیشینه ردی از فواصل و خاطره‌ی مُدها در کارش باقی می‌ماند.

آهنگساز خارجی اما چنان به ایران حدود یک قرن پیش، موسیقایی اندیشیده که بدون حضور آن نشانه‌های ملموس، لحظاتی مردد می‌شویم ملیت آهنگساز چیست. تنها نشانه‌ی تمایزبخش، آنسامبل‌نویسی تکنیکی و تشخص بسط و گسترش اوست که ما را با این پرسش تنها می‌گذارد؛ چگونه او می‌تواند بی‌آن نشانه‌های ملموس، تا آن اندازه روان و طبیعی چنین کند؟ (و لابد تکمله‌ای که، «چرا ما نمی‌توانیم؟»)

و دوم بهره‌ی موسیقایی محض؛ «افسوس» و زبان موسیقایی امروزی‌اش شنونده را مهمان جهان رمزآلودی از تصاویر موسیقایی می‌کرد، پیچیده در شناخت گسترده‌ی آهنگساز از ساز پیانو و مهارتش در وصله‌گذاری رنگی با صدای سازهای بادی، و نیز قریحه‌ی مولفش را از طریق انسجام پنهان خویش به رخ می‌کشید.

نویز

***

گفتگوی هارمونیک

کنسرت گروه «آنسامبل آتلاس»، شامگاه پنجشنبه، ۲۵ بهمن ماه ۱۳۹۷ در قالب سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر در تالار وحدت برگزار شد. از میان ۵ قطعه اجرا شده در این کنسرت، سه قطعه متعلق به آهنگسازان ایرانی بود.