بابک بختیاری
مکتب یاحقی*
استاد حسین یاحقی فرزند محمد اسماعیل و سکینه خانم در سال ١٢٨٧ در تهران متولد شد، این خانواده ابتدا با نام شیرازی شهرت داشتند ولی بعدها با آمدن شناسنامه و به قول آن روزی‌ها «سجل احوال» حسین خان به خاطر تکیه کلام‌اش که «یاحق» بود به حسین یاحقی معروف شد. سرگذشتی از وی در کتاب سرگذشت موسیقی ایران جلد اول صفحه ۴۵۹ تا ۴۶۲ درج شده است که سعی می‌کنیم از نوشتن مطالب گفته شده و تکرار بر حذر باشیم.
حسین خان برادری دو قلو به نام اسد داشت که هنگام تولد فوت می‌کند و باقی دیگر فرزندان خانواده دختر بودند، غیر از حسین خان. استاد حسین یاحقی موسیقی را ابتدا نزد خواهرش کشور خانم ملقب به فرخ لقا آغاز می کند، این خانم در کمانچه‌نوازی از شاگردان حسین خان اسماعیل زاده بوده و دستی بسیار توانا در نواختن این ساز داشته است و سنتور را در محضر سماع حضور آموخته بوده، استاد حسین یاحقی موسیقی و نواختن کمانچه را ابتدا نزد خواهر و بعد نزد استاد حسین اسماعیل زاده تکمیل می‌کند ولی با آمدن ویولن وی دریافت که وسعت این ساز بیش از کمانچه است و در اجرای قطعات موسیقی و ردیف‌ها و گوشه‌ها وسعت بیشتری دارد و به همین علت معلومات خود را به ویلن انتقال و در حقیقت مکتبی را برای ویلن به ارمغان آورد.
حسین خان ابتدا نت نمی‌دانست چرا که نزد اسماعیل‌زاده ردیف‌ها و نکات را سینه به سینه آموخته بود و اسماعیل زاده سخت با نُت مخالف بود. بعدها که با صبا دوستی و الفنی جدا نشدنی و خاص پیدا کرد، به تشویق صبا آن را نزد وی آموخت و همین باعث شد مکتبی را که برای موسیقی ملی ما بر اساس ساز ویولن بر ارمغان آورد طی پنج دوره ردیف ثبت کنند که آن ردیف‌ها عبارت‌اند از: ۱- ردیف اول در راست کوک ۲-ردیف دوم (چپ کوک) ۳- ردیف سوم راست کوک (افتاده) ۴- ردیف چهارم (چپ کوک افتاده) ۵- ردیف پنجم (راست کوک افتاده)
قابل ذکر است که هرگاه در هنگام کوک کردن، دو نت در کنار هم کوک شود «افتاده» نامیده می‌شود مانند کوک می، لا، می، می یا ر، لا، لا، س این ردیف‌ها که کاملاً به روش گذشتگان از پیش درآمد شروع و به چهار مضراب و رنگ خاتمه می باید، تنظیم شده و در سه دوره مبتدی متوسط و دوره عالی گردآوری گردیده است. حسین یاحقی به پیشنهاد و تشویق روح الله خالقی در سال ۱۳۲۸ مدتی در رادیو کمانچه نواخت با اینکه ساز تخصصش ویلن بود و بعدها دوباره فقط اجرای سلوی ویولن را ادامه داد.
*بخشی از این مطالب در سی دی و نوار راز و نیاز که از تکنوازی‌های استاد پرویز یاحقی می باشد، منتشر شده است و متن کامل آن در این فصل از نظرتان می گذرد که اشاره به خدمات استاد حسین باحقی و استاد پرویز یاحقی دارد که این مکتب تأثیرگذار در ویولن ایرانی را بنیان‌نهادند. لازم به تذکر است که این فصل می تواند مرجع کاملی برای نوازندگان ساز ویولن و به ویژه نوازندگان علاقه‌مند به ساز استاد حسین یاحفی و استاد پرویز یاحقی باشد. زیرا به علت کمبود جا گزیده‌ای از این مطالب که به تجزیه و تحلیل بررسی مکتب استاد پرویز یاحقی پرداخته شده است در سی دی و نوار راز و نیاز) منتشر و به شیفتگان موسیقی دستگاهی ایرانی عرضه شد که ادامه و متن کامل آن را امروز می‌خوانید.
۱ نظر