دربارۀ سونات‌های دومنیکو اسکارلاتی برای گیتار (۱)

سونات‌های دومنیکو اسکارلاتی آنقدر در کارنامه گیتاریست‌ها رایج است، که به راحتی می‌توان حدس زد که آنها در اصل برای این ساز نوشته شده‌اند. در واقع، با وجود خروجی شگفت انگیز این آهنگساز اسکارلاتی هرگز برای گیتار، آهنگسازی نکرد. این کمی تعجب آور است با توجه به اینکه او بیشتر دوران بزرگسالی خود را در شبه جزیره ایبری گذراند، جایی که گیتار در آن زمان از محبوبیت قابل توجهی برخوردار بود.

این آثار به احتمال زیاد پس از سال ۱۷۲۰ ساخته شده‌اند، زمانی که اسکارلاتی زادگاهش ایتالیا را ترک کرد تا به عنوان رئیس نیایشگاه در دربار پادشاه ژوائو پنجم پرتغال مشغول به کار شود. یکی از وظایف او در این انتصاب معلمی دختر پادشاه، ماریا باربارا بود که در نهایت ملکه اسپانیا شد. اسکارلاتی به دنبال او به سویا و سپس به مادرید رفت. ماریا باربارا به‌عنوان یک نوازنده چیره‌دست شناخته می‌شد و احتمالاً این سونات‌ها محصول رابطه نزدیک او با آهنگساز بوده است.

اسکارلاتی حدود ۵۵۵ سونات برای هاپسسیکورد به آفرینش در آورده است که تأثیر این آثار را می‌توان در سونات‌های هایدن، کلمنتی و بتهوون به وضوح مشاهده کرد. این واقعیت است که این آهنگسازان، فرم سونات پیانو را به سطوح جدیدی ارتقا دادند و در زمانی که پیانو یک ساز جدید بود و دائماً در حال توسعه بود، آهنگسازی برای این ساز تحت تأثیر نمونه‌های ساخته شده او قرار گرفت و باعث شد بسیاری از نوازندگان سونات‌های اسکارلاتی را دوباره ارزیابی کنند.

در درون این سونات‌ها، خلاقیت و تنوع فراوانی نهفته است. تنوع زیادی در لحن، تمپو و ساختار داخلی وجود دارد. برخی از آثار باید آهسته و غنایی نواخته شوند. به‌علاوه، اسکارلاتی برخی از سونات‌های خود را بر اساس فرم‌های رقص رایج زمان خود الگوبرداری کرده‌است و برخی را مینوتو یا گاوتا می‌نامد.

اما صدای این قطعات در سازهای دیگر چگونه خواهد بود؟ کنسرت مدرن امروز با سونات‌های اسکارلاتی غریبه نیست… آندرس سگویا بزرگ یکی از اولین کسانی‌بود که تشخیص داد بسیاری از این سونات‌ها برای گیتار به‌خوبی می‌تواند رونویسی شود.

بار دیگر این، آندرس سگویا بود که برای اولین بار امکانات عظیمی‌ را که موسیقی اسکارلاتی در صورت انتقال روی گیتار می‌توانست ارائه دهد، احساس کرد. در واقع، اولین رونویسی از یک سونات (K 481) برای گیتار توسط او است که در سال ۱۹۳۵ منتشر شد. از آن لحظه به بعد، به دنبال شهود سگویا، رونویسی‌های فراوانی دنبال می شود. در سال ۱۹۹۴ کلودیو جولیانی مجموعه‌ای از سونات‌های اسکارلاتی را منتشر کرد که در قطب‌نمای گیتار قرار دارند.

پس از مرگ اسکارلاتی (۱۷۵۷) اولین مجموعه منتشر شد که توسط آمبروز پیتمن (۱۷۹۰) ویرایش شد. بلافاصله پس از این نسخه، نسخه دوم و مهمتر که برای فورتپیانو در نظر گرفته شده بود، توسط موزیو کلمنتی منتشر شد.