محمدرضا آزاده فر
در این شماره، بخش دوم از جلسه پنجم کلاسهای مبانی اتنوموزیکولوژی را می خوانید؛ پیاده سازی و ویرایش این نوشته را نسیم احمدیان نوازنده و اتنوموزیکولوگ انجام داده است.
تحقیق در محل و اتنوگرافی (Ethnography)
پروژه‌های میدانی مطالعات موسیقی را می‌توان مشتمل بر سه مرحله دانست. این مراحل به هم مرتبط هستند لیکن همۀ آن‌ها به یک اندازه اهمیت دارند. این سه مرحله عبارتند از:
• مطالعۀ پس‌زمینۀ موضوع و آماده سازی‌های اولیه
• تحقیق در محل
• سازمان‌دهی مواد و آماده سازی گزارش نهایی
۱- مطالعۀ پس‌زمینۀ موضوع و آماده سازی‌های اولیه
پیش از عزیمت برای تحقیق میدانی، ضروری است که محقق نیازهای اولیۀ یک کار میدانی را آماده کرده باشد. بنا به موضوع مورد تحقیق و محل انجام کارِ مطالعاتی، این نیازها می‌تواند بسیار متکثر و متفاوت باشد. به این ترتیب، مواردی که بین همۀ انواع تحقیق مشترک است را می‌توان به شرح زیر دسته‌بندی کرد:
الف- کتابچه و نوشت‌افزار مناسب برای یادداشت‌برداری
ب- دوربین عکاسی و فیلمبرداری
ج- دستگاه ضبط صدا با کیفیت مناسب
د- نوار خام یا کارت حافظه به اندازۀ کافی
ه- لباس متناسب با محل تحقیق
و- معرفی‌نامه
ز- نقشه و دستگاه‌های مسیریاب
۲- تحقیق در محل
توصیه‌هایی برای ضبط صدا و تصویر
۱- اگر امکان ارتباط با افراد مورد مصاحبه یا نوازندگان و خوانندگان را دارید، قبلاً به آن‌ها اطلاع دهید که قصد ضبط صوتی یا تصویری دارید. این امر سبب می‌شود اولاً اگر آن‌ها مخالفتی با این امر دارند از قبل به شما بگویند؛ دوماً این که ممکن است نیازهای خاصی برای مقصود ضبط داشته باشند، مثلاً آماده کردن ساز، لباس مناسب و…
۲- پیش از ضبط صدا یا تصویر به افراد بگویید که نسخۀ ضبط شده به چه منظوری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
۳- فرم اجازه‌نامۀ بهره‌برداری از صدا و تصویر فرد را پیش از حضور در محل آماده کنید و در زمان ضبط به امضای فرد برسانید.
۴- سعی کنید یک نسخه از کار ضبط شده را در اختیار فرد قرار دهید. این امر به میزان اعتماد شخص کمک می‌کند و از جانب شما احساس احترام می‌کند. از طرف دیگر اگر شخص با شنیدن مصاحبه یا اجرای خود احساس کند چیزی را به اشتباه به اطلاع شما رسانده، امکان تصحیح آن مهیا می‌شود.
۵- صحبت خود با شخص مصاحبه‌شونده را به صورت مستقیم و رو در رو انجام دهید و سعی کنید با واکنش مثبت به صحبت‌های او، وی را به ادامۀ گفتگو تشویق نمایید.
۶- سعی کنید میکروفون، دوربین، نور و سایر ملزومات را به گونه‌ای به‌کارگیرید که شخص به تدریج حضور آن‌ها را فراموش کند.
۷- چنانچه قصد فیلمبرداری در محل را دارید سعی کنید فرد مناسبی که با این کار آشنایی دارد را همراه ببرید. پیش از شروع کار، توصیه‌های لازم را به او بکنید.
۸- در ابتدای هر تراک ضبط شده توضیح کامل راجع به زمان مکان و فرد مصاحبه شونده را اعلام کنید. در زمانی که صدا و تصویر را جداگانه ضبط می‌کنید حتماً از کلاکت استفاده کنید.
۹- فایل‌های صوتی و تصویری خود را نام‌گذاری دقیق و کامل کنید برای این کار صرفاً از ۲۶ حرف زبان انگلیسی و ارقام انگلیسی استفاده کنید. هرگز از سمبل‌ها و حروف غیر انگلیسی برای نام‌گذاری فایل‌ها و پوشه‌ها استفاده نکنید.
۱۰- در گرفتن نسخه‌های پشتیبان کاملاً با وسواس عمل کنید. و مواد ضبط شده را از جریان مغناطیسی، تابش شدید نور آفتاب و سایر آسیب‌های الکترونیکی و فیزیکی مصون نگه‌دارید.
توصیه‌هایی برای عکاسی
این نکته مهم است که شما از تحقیق میدانی خود عکس به اندازۀ کافی و با کیفیت مناسب داشته باشید. این یک تصور کاملاً غلط است که چون فیلمبرداری می‌کنید دیگر احتیاجی به گرفتن عکس نیست. به همراه داشتن دوربین عکاسی با کیفیت مناسب و آشنایی نسبی با تکنیک عکاسی از ضروریات کار میدانی است. (به هیچ وجه از دستگاه‌هایی که دوربین حرفه‌ای محسوب نمی‌شوند مانند تلفن همراه و تبلت برای عکس‌برداری تحقیقاتی استفاده نکنید).
آماده سازی پرسش‌ها
برای مطالعۀ نمونۀ پرسش‌ها برای تحقیق در محل می‌توانید از نمونۀ آماده شده توسط مک آلستر (۱۹۵۴: ۱۹) که برای مطالعۀ فرهنگ موسیقی قبیلۀ ناواهو تهیه کرده بهره‌برداری کنید. نمونۀ این پرسش‌ها در کتاب اتنوموزیکولوژی نوشتۀ برونو نتل نقل شده است.
۱ نظر