بابک ولی پور
کتاب‌هایی در بازار نشر ایران وجود دارد که حاوی ملودی‌های مشهور برای سازهای مختلف هستند. بیشتر این کتاب‌ها نوازندگان مبتدی را مخاطب اصلی خود انگاشته‌اند؛ یعنی تنها سعی در ارائه‌ی ملودی بدون همراهی صداهای دیگر داشتهاند تا با ساده‌کردن کارِ نواختن، بیشترین تعداد مخاطب را جذب کنند. در این کتاب‌ها با ملودی‌هایی مواجه‌ایم که گاه با اشتباه‌های مختلفی از «کشش زمانی» تا «نواک» چاپ شده‌اند. همچنین در همین راستا به کتاب‌هایی برمی‌خوریم که روی جلدشان نام چند ساز آمده و نوازندگان سازهای مختلف را مخاطب خود دانسته‌اند. رشد این رویکرد تنها در گروی ارائه‌ی ملودی‌های جدید است؛ اما با کمی دقت می‌توان فهمید که این «رشد» حاوی معنا و درک جدیدی نیست و تنها گسترشی سطحی است.
آنچه در بازار نشر ما کم‌رنگ است، تنظیم‌های برآمده از درک صحیح از امکانات ساز و توجه به نوازندگان سطح متوسط و بالاتر است. چنین تنظیم‌هایی نیازمند دقت در هارمونی و تکنیکهای مربوط به نوازندگی ساز است. طبیعی است مؤلفی که قصدش نگارش کتابی بر‌اساس نغمه‌های موسیقی فولکلور ایرانی برای سازی مانند گیتار کلاسیک است، اگر بخواهد کاری فراتر از ملودی و تکرار مکررات انجام دهد باید هم این ساز را بشناسد و هم برای هارمونیزه‌کردن و رنگ‌آمیزی آن تلاش بکند.
در ادامه دو کتابی که سال گذشته در بازار نشر ما در دسترس نوازندگان گیتار کلاسیک قرار گرفت را بررسی می‌کنیم. این دو کتاب متمایز از کتاب‌های دیگری که در راستای تنظیم موسیقی ایرانی برای گیتار در سال‌های گذشته منتشر شده است، نگاهی حرفه‌ای به این مقوله داشتهاند و قدمی رو به جلو، به‌شمار می‌روند.
۱۱ قطعه‌ی ایرانی و آذری برای گیتار کلاسیک تنظیم «لیلی افشار» و ترانه‌های محلی ایران برای گیتار تنظیم «سیاوش بیضایی» و «گارنیک دِر اوحانیان» به‌ترتیب به‌همت مؤسسه‌ی فرهنگی‌هنری ماهور و انتشارات نوگان منتشر شده‌اند. عناوین برخی از قطعات این کتاب‌ها عبارت است از: «دختر بویراحمدی»، «تو بیو»، «بارون‌بارونه»، «کوچه لره سوسپ میشم»، «مسّم مسّم»، «نوبار نوبار»، «رشیدخان» و …
لیلی افشار بیش از ده سال است که هر سال کلاس‌های آموزش گیتار خود را در شهرهای مختلف ایران برگزار می‌کند.
او علاوه بر کتاب «۱۱ قطعه‌ی ایرانی و آذری برای گیتار کلاسیک»، کتاب‌های « آموزش گیتار کلاسیک» را در دو مجلد «باخ برای گیتار کلاسیک»، «پنج آواز محلی ایرانی» را منتشر کرده است. را منتشر کرده است. قطعات تنظیمی افشار، از باخ گرفته تا موسیقی ایرانی و آذری، برای گیتاریست‌های سطح متوسط و بالاتر قابل استفاده است.
افشار در تنظیم موسیقی فولک، از دانش خود از ساز گیتار به‌خوبی بهره برده و تکنیکهای مختلف صداپردازی و موزیکالیته‌ی امروزی گیتار را مد نظر داشته است. «ترمولو»، «پیتزیکاتو»، «فلاژوله‌های» طبیعی و مصنوعی، پاساژ و تزیین‌های متنوع در کار او، ملودی‌های آشنا را شنیدنی‌تر کرده است. در این تنظیم‌ها افشار به ارائه‌ی صرف ملودی بسنده نمیکند، بلکه با استفاده از آن ملودی اثری برای گیتار کلاسیک می‌سازد که قابلیت اجرا در کنار دیگر آثار نوشته‌شده برای این ساز را دارد.
او بیشتر قطعات را با مقدمه یا بخشی از ملودی اصلی آغاز می‌کند و در طول قطعه، ملودی را با تغییراتی دوباره به‌گوش می‌رساند. آکوردها و فضای هارمونیک متنوعی دست‌مایه‌ی کار او شده و از تمامی گستره‌ی صوتی گیتار بهره برده است. با توجه به اهمیت انگشت‌گذاری در اجرای قطعات گیتار کلاسیک، افشار به‌دقت نت‌ها را انگشت‌گذاری کرده و برای هر دو دست راست و چپ اطلاعات کافی را مکتوب کرده است.
۱ نظر