در کل اگر ما به جنس مقام حجاز که شامل: یک دوم، یک و نیم، یک دوم پرده و دانگ دستگاه همایون که شامل: یک دوم، یک و یک سوم، یک و یک سوم پرده می باشد دقت کنیم. می بینیم که فقط در درجه دوم با اختلاف ربع پرده یا اگر بخواهیم بصورت دقیق تر بگویم ۰. ۲۵ کما با دانگ همایون اختلاف دارند. (۲۱) و این اختلاف کوچک ده ای را به اشتباه می اندازد ولی در کل نوع ربع پرده در موسیقی های فرهنگ های مختلف با هم اختلافات کوچکی دارند. بصورتی که حتی گاهی پرده های ساز یک نوازنده با نوازنده دیگر بصورت خیلی خاص با هم متفاوت می باشد. (۲۲)
مسائل بعدی که در ما در طور علوانی مشاهده می نمایم مدلاسیون درجه پنجم مقام به بیات می باشد: مقام بیات یکی از مقامات اصلی در موسیقی مقامی عرب می باشد.
جنس مقام بیات شامل: یک، سه چهارم، سه چهارم پرده (۲۳) و دانگ شور شامل: یک، سه چهارم، سه چهارم پرده (۲۴) پس مشاهده می کنیم. فواصل به کار رفته در مقام بیات دقیقاً مانند دستگاه شور است.
ولی در فرم و جلمه بندیها با هم متفاوت اند. درجه پنجم در مقام بیات به نام بیات حسینی در موسیقی عرب و در موسیقی عراق به نام
“مقام الدشت” معروف است. (۲۵) که شباهت زیادی با آواز دشتی (۲۶) در موسیقی دستگاهی ایرانی دارد. پس مشاهده می کنیم اگر بخواهیم از همایون به آواز دشتی انتقال پیدا کنیم فقط لازم است. درجه سوم را نیم پرده ای افزایش دهیم ولی اگر بخواهیم. از جنس حجاز به جنس بیات (مقام الدشت) انتقال پیدا کنیم. دو درجه را باید تغییر بدهیم و این دو درجه باعث به وجود آمدن تغییر خیلی زیاد در گوش مستعمین عام می گذارد.
پی نوشت
۲۱- کما: واحد کما در یک پرده ی تعدیل شده، دقیقا یک هشتم پرده است. بنابراین، نیم پرده برابر با چهار کما خواهد بود. به این نوع کما، کما سینتوتیک گفته می شود. در برخی از موسیقی ها، که فواصل تعدیل نشده اند. مانند موسیقی ایران که هر پرده به نه کما تقسیم می شود. این نوع کما، کمای پیتاگور گفته می شود. مانند هر پرده در موسیقی عرب به هشت کما تقسیم می شود. بنبراین کمای سینتوتیک است. پس اختلاف ربع پرده در موسیقی ایران با موسیقی عرب ۰. ۲۵ کما می باشد. (کتاب آکورد شناسی و گام های موسیقی نوشته شهرام خوش صفت، صفحه ۸-۷)
۲۲- فواصل کوک ساز های اساتید مختلف از کتاب دایره المعارف سازهای ایران نوشته محمد رضا درویشی جلد اول
۲۳- کتاب مقامات الموسیقی العربیه نوشته صالح المهدی، صفحه ۶۸
۲۴- کتاب واژه نامه موسیقی ایران زمین نوشته مهدی ستایشگر، جلد دوم، صفحه ۱۱۲
۲۵- کتاب دلیل الانغام لطلاب المقام نوشته شعبی ابراهیم خلیل، صفحه ۴۱-۴۲-۴۳
۲۶- آواز دشتی یکی از چهار آواز دستگاه شور می باشد. که شامل:ابوعطاء، بیات- ترک، افشاری و دشتی است. آواز دشتی از درجه سوم شور آغاز می شود. درجه پنجم شور شاهد آواز دشتی و درجه اول شور فرود آن است.
۱ نظر