خسرو جعفرزاده
دکارت، کانت، هگل و غیره فیلسوف های اروپایی و ویوالدی، باخ، بیزه، بتهوون، موتسارت و غیره آهنگسازان اروپایی هستند. تقسیم بندی های تاریخی در علم فلسفه و هنر در اروپا نه بر حسب ملت ها و ملیت ها، بلکه براساس دوره ها و سبک ها انجام می شود. از این دیدگاه تئوری موسیقی نوشته ابونصر فارابی، تئوری موسیقی ایرانی یا عربی یا ترکی نیست. بلکه تئوری موسیقی جهانی – جهان متمدن قرن دهم میلادی- است که به این ترتیب مشکلی هم ایجاد نمی شود اگر متذکر شویم که فیلسوف مهم قبل از فارابی ای که او نیز در موسیقی تالیفات مهمی دارد الکندی عرب است.
ابراهیم موصلی، موسیقی دان برجسته جهان باستان در دوران طلایی – اسلامی (قرن دوازده میلادی) و نماینده سبک خاصی از موسیقی درباری این دوره است که متاسفانه نمونه ای از آن در دست نیست تا مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد و این که او ایرانی بوده یا ترک یا عرب، موضوعی است که به تاریخ موسیقی مربوط نیست.
با مراجعه به تاریخ سازهای موسیقی هم می بینیم که تا قبل از رنسانس، نوع سازهای موسیقی نیز در این محدوده فرهنگی مشترک است. مهم ترین سازهای این زمان که بعدها سازهای متنوعی در خطه های مختلف از آن ها مشتق می شوند با هم اختلاف چندانی ندارند.
ساز عود یا رود یا بربط (مدل اولیه سازهای زهی آینده) ابتدا در اندلس (جنوب اسپانیا) لااوده و بعد در اروپا لاوته نامیده می شود. سازِ نی (سرمشق تمام سازهای بادی آینده) و ساز چنگ (سرمشق سازهای هارپ، قانون، سنتور و چمبالو و پیانو) در اندازه ها و شکل های مختلف در مراکز فرهنگی جهان باستان موجود و معمول بوده اند. سازهای ویولن و پیانوی اروپایی همراه با موسیقی یولیفونی و به اصطلاح کلاسیک اروپایی، محصول تغییر و تحولات رنسانس به بعد و قرن هفده و هجده هستند. همچنان که موسیقی ایرانی وابسته به نظام ردیف دستگاه ها و سازهای خاص ایرانی تار، سه تار، تمبک و سنتور، هم تاریخچه ای قدیمی تر ندارد.
منابع
امام شوشتری محمد علی، ایران گاهواره دانش و هنر، هنر موسیقی روزگار اسلامی، ۱۳۴۸.
سپنتا ساسان / تاریخ تحول ضبط موسیقی در ایران، تهران موسسه فرهنگی هنری.
ابن‌بطوطه؛ سفرنامه، قرن ۱۴م، ترجمه‌ی دکتر محمدعلی موحد(۱۳۷۶)، تهران، چاپ ششم.
ابن‌خلدون؛ مقدمه، قرن ۱۴م،، ترجمه‌ی محمد پروین گنابادی(۱۳۷۹)، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
بینش محمد تقی تاریخ مختصر موسیقی ایران/ نشر آروین تهران
خالقی روح الله / نظری به موسیقی / جلد اول / تهران
خالقی روح الله / نظری به موسیقی / جلد دوم / چاپ دوم / تهران
خالقی روح الله «سرگذشت موسیقی» جلد اول و دوم انتشارات صفی علیشاه.
زرین‌کوب، عبدالحسین؛ تاریخ ایران بعد از اسلام.
صفا، ذبیح‌الله؛ تاریخ ادبیات ایران(۱۳۷۳)، تهران، فردوس، چاپ دهم.
فارابی ابونصر / کتاب موسیقی کبیر/ ترجمه دکتر آذرتاش آذر نوش پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران ۱۳۷۵.
فارمر هنری جورج / تاریخ موسیقی خاور زمین (ایران بزرگ و سرزمین های مجاور)ترجمه بهزاد باشی، تهران، آگاه ۱۳۶۶.
فروغ مهدی، نفوذ علمی و عملی موسیقی ایران در کشورهای دیگر، ۱۳۵۴.
فروغی، محمدعلی؛ سیر حکمت در اروپا (۱۳۴۰)، تهران.
قریب محمد حسین، تاریخ موسیقی، چاپ دوم، ۱۳۶۲ چاپ اول، ۱۳۲.
لسترنج؛ جغرافیای تاریخی سرزمین‌های خلافت شرقی، ۱۹۰۵م، ترجمه‌ی محمود عرفان(۱۳۶۷)، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
مشحون حسن، تاریخ موسیقی ایران دو جلد، تهران، نشر سیمرغ ۱۳۷۳.
ناصر‌خسرو؛ سفرنامه، قرن ۱۱ م، تهران، انتشارات دنیای کتاب(۱۳۶۱ و ۱۳۷۵).
نهرو جواهر لعل ؛ نگاهی به تاریخ جهان، ۳ جلد (۱۹۳۸ م) ترجمه‌ی محمود تفضلی (۱۳۳۸)، تهران، امیرکبیر.
نویسنده نامعلوم؛ حدود العالم من المشرق الی المغرب، قرن ۱۰م، به‌کوشش کریم کشاورز (۱۳۴۵).
۱ نظر