ریتم در موسیقی جز – قسمت سوم

در مطالب قبل گفتیم مهمترین عاملی که به یک قطعه موسیقی فضای جز (Jazz) را القا می کند ریتم و نحوه اجرای آن موسیقی توسط نوازنده است.

همچنین بررسی کردیم عامل اصلی بوجود آمدن “Groove”

موسیقی جز، نت های چنگی هستند که با حس نوازنده بصورتهای مختلف اجرا می شود. حال در ادامه بحث ریتم در موسیقی جز به بررسی موضوع “Phrasing” خواهیم پرداخت.

هنگام تعریف ریتم در موسیقی جز به اصطلاح مهمی بنام “swing” یا “swinging” برخورد می کنیم. بدون توجه به سبک موسیقی سوئینگ، نکته مهم در اجرای یک قطعه موسیقی جز تغییر دادن و یا کم و

زیاد کردن کشش نتها – بخصوص نتهای چنگ – توسط نوازنده است. این پیچ و تاب دادن نت های چنگ کاملآ بستگی به حس و درک نوازنده از موسیقی دارد که به آن swinging گفته می شود.

دقت کنید برخلاف ملودی و هارمونی که با توجه به آنچه روی کاغذ نوشته شده بسادگی قابل تشخیص هست، تغییراتی که نوازنده برای بوجود آوردن فضا یا “Groove” جز در موسیقی اعمال می کند، بسادگی

قابل بیان کردن نیست. اما براحتی می توان گفت که کدام اجرا حالت “swinging” ندارد. کافی است نوازنده عین نتهای ملودی را اجرا کند و بخصوص نتهای چنگ را با کشش مساوی مطابق آنچه روی

کاغذ نوشته اجرا کند.

جمله بندی یا Phrasing
همانطور که می دانید هنگام خواندن یک جمله می توان با استفاده از ریتم، لحن، بالا و پایین کردن شدت صدا، تغییر نقاط تکیه و … جمله را آنقدر دستخوش تغییرات کنیم که حتی معنی آن تغییر کند. مثلآ در بیان جمله “از شما متشکرم” می توان هم حس ادب و احترام را در آن گنجاند و هم حس بی ادبی! در اجرای موسیقی نیز به همین طریق با موضوعی بنام جمله بندی طرف هستیم. هرچند این اصطلاح خیلی کلی است اما با تغییر جمله بندی می توان احساسی را که از یک موسیقی بوجود می آید کاملآ متفاوت جلوه داد.

جمله بندی در موسیقی Jazz به عوامل مختلفی مربوط می شود که در اینجا سعی می کنیم مهمترین آنها را تشریح کنیم.

Articulation
هر چند در فارسی شاید نتوان اصطلاحی معادل معنایی که ما در موسیقی از این لغت اسنتباط می کنیم پیدا کرد، اما نزدیکترین معنی شاید همان “لحن” باشد. اگر ساده نگاه کنیم “Articulation” چیزی جز روشی

که یک نت موسیقی نواخته می شود، نیست. صفت هایی مانند “با آرامش”، “با عجله”، “با دقت”، “با شیطنت”، “پیوسته و بهم چسبیده”، “تفکیک شده” و … در اجرای نتها می تواند این خصیصه را بیشتر

توصیف کند.

Miles Davis – This is Jazz

اصطلاحات جا افتاده در موسیقی کلاسیک مانند استاکاتو (Staccato) یا لگاتو (Legato) تا حدی می توانند بیانگر لحن اجرای موسیقی یا همان “Articulation” باشند، اما اگر کمی فکر کنیم که میان این دو

چه طیفی از اجراها می تواند قرار گیرد خواهیم دید که زبان نوشتاری موسیقی چقدر در بیان احساس توسط علامت های متداول، دارای ضعف است. بخصوص که در موسیقی جز نوازنده باید اغلب در میان

این دو مرز حرکت کند.

نکته دیگری که باز در موسیقی جز به هنگام اجرای یک نت ارزش پیدا میکند، میزان علاقه نوازنده به اجرای زود هنگام و حمله ای یک نت از کم تا زیاد است. یعنی علاقه نوازنده به اینکه نت را با نجابت و سر فرصت اجرا کند و یا اینکه نه خیلی خشن و سریع از آن بگذرد.

Bill Evans Trio – Autumn Leaves

خصیصه Articulation می تواند کاملآ منحصر بفرد و شخصی باشد بعنوان مثال اگر به اجراهای چارلی پارکر دقت کنیم خواهیم دید که او علاقه بسیاری به اجراهایی دارد که بیشتر به سمت لگاتو می رود تا

استاکاتو و برعکس کارهای تلونیوس مانک در این طیف بیشتر به سمت استاکاتو است تا لگاتو.

فراموش نکنید هرچند بکوشیم با مثال و توضیحات “Articulation” موسیقی Jazz را شرح دهیم، اما هیچ چیز به اندازه گوش دادن به موسیقی Jazz نمی تواند شما را با “Articulation” خاص موسیقی جز

آشنا کند.