گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نگرشی به تجدد طلبی در هنر و فرهنگ ایرانِ قرن بیستم (۲۰)

در دوران سر درگمی در تجدّد طلبی، به دلیل امکانات بیشتر و بهتری که موسیقی اروپایی در ایران داشت، در خاندان های موسیقی، نسل بعدی موزیسین ها به موسیقی اروپایی روی آوردند (مانند: سنجری، معروفی، خالقی، خادم میثاق و فروغ). به این ترتیب موسیقی ایرانی دچار کمبود استعدادی شد که برای تحوّل و تکامل آن از ضروریات اولیه است.

خوانندگان شعر و نثر فارسی، اگر هم با آثار نویسندگان اروپایی، چه مستقیم چه از راه ترجمه، آشنا شده و تحت تاثیر آن ها قرار گرفته باشند، همچنان به نویسندگان و شاعران فارسی زبان علاقمندند. چرا که بسیاری از این نویسندگان و شاعران دست کمی از همکاران اروپایی خود نداشته اند. اما در موسیقی، بسیاری از روشنفکران ایرانی که علاقمند به موسیقی معاصراند، شنونده و طرفدار موسیقی اروپایی شدند و از جریان تحول و اوضاع موسیقی ایرانی به دور و بی اطلاع ماندند و در نهایت امر به این موسیقی و امکانات تکامل آن در عمل بی توجّه و بی علاقه شدند.

درکشمکش بین جبهه های مختلف تجدد طلبی در موسیقی، موفقیت بیشتر نصیب طرفداران موسیقی غربی شد. آن ها موفق شدند که سرانجام از مدرسه موزیک یک کنسرواتوار غربی به نام هنرستان عالی موسیقی بسازند که از هنرستان موسیقی ملی که بعدها در سال ۱۳۲۸ توسط روح الله خالقی بنیان گذاری شد، وجهه ای بهتر و بیشتر داشت. همین وجهه باعث شد که در هنرستان موسیقی ملی هم گرایش های شدید به موسیقی اروپایی به وجود آید و رشته موسیقی غربی هنرستان به اصطلاح ملی از رشته های موسیقی ایرانی آن نیز مهم تر شود. افزون بر این علاقمندان به موسیقی غربی توانستند یک ارکستر سمفونیک در تهران به وجود آورند که هنوز هم تنها ارکستر نسبتا مرتب دولتی در ایران است.

به این ترتیب موسیقی ایرانی بین سال های ۱۳۲۰ تا ۱۳۵۰ در سایه موسیقی غربی قرار گرفت و دچار رکود شد. در این دوره ارائه موسیقی برای مردم تقریبا به طور انحصاری به عهده تشکیلات دولتی رادیو و سپس تلویزیون قرار داشت. ساز ویلن که از راه مدرسه موسیقی وزیری و ابوالحسن صبا رایج شده بود، در رادیو هم نقش اصلی را داشت و سرپرست گروه های موسیقی رادیو نوازندگان ویلن بودند. آهنگ سازی و موسیقی رادیو بیشتر به تصنیف و ترانه سازی محدود بود و نوعی موسیقی برای سرگرمی از رادیو پخش می شد.

البته از این دوران از میان صدها ترانه و تصنیف که ساخته و اجرا شده اند، بسیاری هم جالب و به یادماندنی هستند، به ویژه ساخته های مرتضی محجوبی، نوازنده پیانو با کوک ایرانی «من از روز ازل» و ویولون نوازان: مهدی خالدی «آمد نوبهار»، همایون خرم «تو ای پری کجایی» علی تجویدی و پرویز یا حقی «می زده شب» و… یا ترانه معروف «بوی جوی مولیان آید همی» ساخته روح الله خالقی که سرود ماندگار «ای ایران ای مرز پر گهر» هم ساخته اوست.

خسرو جعفرزاده

خسرو جعفرزاده

متولد ۱۳۲۰ همدان – ۱۳۹۸ وین
موزیکولوگ و معمار
khdjzadeh@gmail.com

۱ نظر

بیشتر بحث شده است