گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

فرهنگ اسلامی و پیدایش موسیقی چند صدائی در اروپا (۵)

البته تجزیه و تحلیل موسیقی و ملودی برای اثبات این نظریه که موسیقی اسلامی سرچشمه اصلی موسیقی مکتب له اونیسوس بوده، در ابعاد محدود یک مقاله نمی گنجد. (۱۳) اما مقابله و مقایسه ساده ی قسمتی از یک “Haece dies” له اونین با یک موسیقی سازی که در دهکده ای عرب نشین در اسرائیل اجرا و ضبط شده است، تا حدی روشنگر است. برای نتیجه گیری بهتر، ملودی عربی(A) و موسیقی ملیسمای له اونین (B) خط به خط، پشت سرِ هم نوشته و مقایسه می کنیم: (۱۴)

آنچه که به وضوح می بینیم، از یک طرف شباهت تام مصالح مایه ملودی ها و از طرف دیگر شباهت دگره پردزای آنها است، چه از راه تغییر زمان کشش صداها یا توسط دوران تک تک صداها که در هر حال به دگره سازی هائی که در موسیقی اروپایی دیده می شود – از قوس گرگوریانی تا موسیقی مدرن بعد از وبر – یعنی دگره سازی برای کشاندن ملودی به یک جهت خاص، شباهت ندارد. در هر دو مثال جوهر ملودی از فاصله سوم کوچک «ر- فا» ساخته شده و در هر دو ملودی صدای «ر» از صدای بعدی بم تر و « فا» از صدای بعدی زیرتر، حمایت می شوند.

پرش در فاصله سوم – از «ر» به « فا» ، قاعدتاً با گذر از صدای «می» در نقش پل رابط، امکان می یابد. نوازنده عود بدون اتکا به تحصیلات عالی با برخورداری از قوه تصور ریتمی و هوشمندانه اش از مایه اصلی چندین روایت عرضه می کند. موسیقی ساز نوتردام هم به برکت تکنیک تزئین نمایی تا حدودی به همین راه می رود، تکنیک فراموش شده ای که در سالهای ۱۳۰۰ دوباره زنده شده بود.

قسمت دوم این مقایسه، از بخش “Confitemini” گرفته شده که با کرال گرگوریانی کاملاً تفاوت دارد، ردیف صداهای تند و پایین رونده، روند خاصی است که نوازنده عرب برای مشخص کردن بخش ها در ارائه یک مقام (چیزی مانند فرود در موسیقی ایرانی – م) مورد استفاده قرار می دهد.

نکته دیگر تکنیک اجرای “Plica” (12م) است که مطابق با نوشته های آن زمان، باید در حنجره و با دریچه حنجره اجرا می شده است، در حالیکه میکل لامبرت (۱۳ م) اجرای آن را با تکنیکی که در خاورمیانه معمول است، پیشنهاد می کند؛ چرا که او در این مورد ترجمه هائی از متون عربی به زبان لاتینی در اختیار داشته است. بنابراین برداشت از “Plica” به عنوان یک طریقه نت نویسی به جای یک پدیده صوتی، معلول عدم آشنایی با مدل های اجرائی غیر غربی بوده است.


پی نوشت

۱۳- از ویژگی های نمایان و غیر گرگوریانی این موسیقی قسمت های طولانی پایین رونده می باشد که در «تقسیم» (اصطلاح عربی برای فرم آواز- م) مورد استفاده است. یک نمونه گویا «له اونیسوس ملیسما» از نسخه خطی Wolfenbüttel 677. Folio 23 v که توسطِ “Dom A. Hughes” به عنوان نمونه ۱۹۵ در “New Oxford History of Musik” جلد ۲ اکسفورد ۱۹۵۴ ص ۳۶۱ آمده است، می باشد.

۱۴- این قسمت از “Haec dies” برگرفته شده است: نت نویسی مدال در Historical Anthology of Music , hg. Von A.T.Davidson und W.Apel.Combridge/ Mass. 1954. Setie 28. و ملودی عربی از یک صدابرداری در رابطه با تحقیق مفصلی است که زیر نظر نویسنده و با همکاری پرفسور
“Amnon Shiloah” و با کمک Smithsonian Institut in Washington D.C. درباره «سنت مقام در تئوری و در عمل» انجام یافته است.

خسرو جعفرزاده

خسرو جعفرزاده

متولد ۱۳۲۰ همدان – ۱۳۹۸ وین
موزیکولوگ و معمار
khdjzadeh@gmail.com

۱ نظر

بیشتر بحث شده است