مسعود پورقریب
▪ مقام امیری:
مقام تبری با اشعار منسوب به امیر پازواری هم در بخش سازی و هم در بخش آوازی به امیری شهرت یافت. این موسیقی گرچه در سراسر مازندران ولی بیشتر از غرب نوشهر تا غرب تنکابن خوانده و نواخته می شود( موسیقی مازندران – جهانگیر نصر اشرفی)
این مقام نام دیگرش مقام تبری است و در مایه شور قرار دارد و متناسب با فضا و روحیات عرفانی و عاشقانه خوانده می شود بدون اینکه ملودی آن تغییر کند.
اشعار امیری از نظر وزن با ترانه اختلاف دارد (مثل اختلاف وزن دوبیتی با رباعی در فارسی). مقام امیری با موسیقی آوازی و متد آزاد، با پرده بندی شور – دشتی (عشاق) در سراسر مازندران گسترده شده است.
محمدابراهیم عالمی درباره منظومه‌خوانی در این منطقه اظهار کرد: منطقه مازندران منظومه‌های متعددی دارد که دو منظومه «طالب و زهره» و «امیر و گوهر» از رایج‌ترین آن‌‌ها هستند.منظومه «طالب و زهره» یا «طالبا» داستان گفت‌وگوهای عاشقانه میان طالب و زهره است که ریتم آن معمولاً دو چهارم و وزن اشعارش ۱۱ هجایی است. این منظومه به طور معمول به عنوان آواز امیری (امیر خوانی) خوانده می‌شود.این خواننده موسیقی مازندرانی درباره منظومه «امیر و گوهر» نیز توضیح داد: منظومه «امیر و گوهر» یک منظومه عاشقانه درباره عشق میان امیر و گوهر است. اشعار این منظومه ۱۲ هجایی است. محمد ابراهیم عالمی در توضیح آواز امیری (امیر خوانی) توضیح داد: آواز امیری بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین رپرتوار آواز موسیقی مازندران محسوب می‌شود. این آواز به لحاظ ساختاری دارای متر آواز است و محدوده صوتی آن از سه دانگ تجاوز نمی‌کند. مضامین اشعار آواز امیری، فلسفی، اخلاقی و گاهاً عاشقانه است. او ادامه داد: اکثر اشعار امیری، دو بیتی هستند که با عبارت «امیرگته (امیر گفته)» شروع و در اکثر مواقع به صورت سوال و جواب شعری آورده می‌شوند.
شعرهای امیری را نخستین بار «برنهارد درن» روسی در دوره قاجار در قالب یک کتاب گردآوردی کرد.عالمی درباره قدمت «امیر خوانی» بیان کرد: امیر پازورای شاعر مازندرانی عصر صفویه بوده است. بنابراین اشعار امیری به اواخر قرن ۱۰ برمی‌گردد اما از آن‌جایی که تاریخ مکتوبی برای این موضوع وجود ندارد، قدمت آواز امیری مشخص نیست. البته برخی از دوستان بر این باورند که شاید آواز امیری باعث ماندگار شدن شعر امیری شده و آواز امیری را خود امیر پازواری ساخته است.معروف‌ترین مقام بین مردم مازندران است. این آواز زیبا و دل‌انگیز به تنهایی می‌تواند بیان کننده خصایص و ارزشهای موسیقی مازندران باشد. آواز امیری بیشتر در جنوب مازندران متداول است و شعرهای زیبا و تصویرگر امیر پازواری، شاعر بلند پایه مازندرانی (بابل)، زینت بخش آواز امیری است. مقام امیری در دو نوع امیری بلند و امیری کوتاه اجرا می‌شود و به همت شادروان استاد ابوالحسن صبا، مقام امیری مازندران ثبت شده و در کنار سایر گوشه‌های آواز دشتی در ردیف استاد صبا قرار گرفته است. امیری آوازیست که از گوشه عشاق دشتی شروع شده و به دستگاه شور فرود می کند.
امیری خوان معمولا از دانگ دوم و گاهی دانگ سوم نغمه خود را آغاز می کند، اما به ندرت امیر خوانانی هستند که از دانگ سوم شروع می کنند و به دانگ دوم و در نهایت به دانگ اول ختم می کنند. امیری مانند همه آوازهای مازندرانی تک تمی است و به کلمات و جملاتی چون علی و ای جان جان و به عنوان جمله موخره در پایان هر بیت یا هر بند ادامه می یابد. چنانچه خواننده یک بیت را در تم آواز بگنجاندامیری کوتاه را اجرا کرده و اگر دو یا چند بیت را در تم آواز بیاورد نوع بلند آن را خوانده است. آواز امیری را معمولا با همراهی ”لله وا ” (نوعی نی) می خوانند و گاهی هم از سازهای دیگر مانند کمانچه و دو تار بهره می جویند. (مصاحبه با خبرگزاری ایرنا)
۱ نظر