موسیقی و شعر در «گرگیعان و گرگیعان» (۵)

*شهرستان دزفول:

کودکان دزفولی نیز در این روز به شیوه جشن گرگیعان به درب خانه های همسایه ها برای دریافت شیرینی می رفتند که این رسم در میان مردم دزفول به «ثوابه یا جوابه؟» معروف است و در این مراسم دختران که سعی می کنند چهره خود را با چادر بپوشانند درب خانه همسایه ها را می کوبند و می گویند «خاله مرادبندی، ثوابه یا جوابه؟»

همسایه نیز اگر در پاسخ گفت: «ثوابه»، کودکان منتظر شیرینی می ماندند اما اگر صاحب خانه بگوید «جوابه» یعنی اینکه شیرینی در کار نیست و سراغ خانه بعدی بروید. (۵)

*شهرستان بهبهان:

در بهبهان شب ۲۷ رمضان، اختصاص به زنان و دختران دارد، آنها معتقدند که دسته دسته به هفت مسجد بروند و یکی یکی درب مسجد را باز و بسته کنند آنگاه به نیت حاجت مراد، شمعی در شبستان مسجد روشن کنند و نذورات خود را که معمولا شیرینی و زولبیاست بین حاضرین تقسیم کنند و با دلی پاک برای خانواده و خویشان خود دعا کنند. این سنت در بهبهان به سنت «هفت مجتو» معروف است.

در قدیم در بهبهان علاوه بر مناجات در موقع سحر، افرادی بودند که با آوازخوانی و زدن طبل که آن را سحرخوانی می گفتند در کوچه ها می گشتند تا مردم را برای خوردن سحری بیدار کنند؛ بعد از مدتی پادگان با شلیک گلوله توپ مردم را بیدار می کرد، مدتی بعد فیدوس (آژیر کارخانه) جای توپ را گرفت در اوقات افطار و سحر و اذان صبح به صدا در می آمد و اوقات مختلف را اعلام می کرد. (۶)

من فقط دو بار به گرگشو رفتم. پیش از دوران دبستان بود. ۵-۶ ساله بودم. هنوز خوب به یاد دارم که مادرم نسبت به رفتن من، بی‌میل بود. پدرم که سال‌ها در قطر زندگی کرده بود، می‌گفت که گرگشو این‌طور نیست که مختص فقرا باشد. می‌گفت در قطر پسرکان شیخ‌های بزرگ هم به گرگشو می‌روند. خلاصه این‌که پدرم که با فرهنگ اعراب بیشتر آشنا بود، اصلاً به این رسم به دیده تحقیر نمی‌نگریست و اتفاقاً من را تشویق کرد که بعدازظهر با بقیه کودکان همسایه به گرگشو بروم. (۷)

* شهرستان کنگان:

در شهرستان کنگان نیز عصر روز ۱۴رمضان هر سال، کودکان و نوجوانان به صورت دسته دسته، در خانه ها را می زنند؛ صاحب خانه نیز با کیسه، مجمع یا ظرفی پر از خوردنی به میان آن ها رفته و خوردنی ها را بین شان تقسیم می کند. خوردنی ها می تواند شیرینی، پفک، آجیل، میوه، انواع بسکوییت و حتی پول باشد. گفتنی است که این کودکان موقع در زدن، دو کلمه ی عربی و فارسی ِ «عَطینی گِرگِشو» را به زبان می آورند.

یکی از مهمترین نکته این رسم اینکه فرزندان خانواده های فقیر و پولدار با هم و در کنار هم به در این خانه و آن خانه می روند و جالب اینکه پدران همین کودکان آن ها را تشویق به انجام این کار می کنند و بدینگونه از همین اوان کودکی ریشه حسی به نام «وحدت و دوری از تبعیض» را در وجود آنها نهادینه می کنند.

قدیمی‌های بندر معتقدند که بخششی که در این شب صورت می‌گیرد، موجب افزایش رزق و روزی مردم می‌شود، خانواده‌ها از چند شب قبل خود را مهیای “گرگشو” می کنند. (۸)

پی نوشت

۵- خبرگزاری شبستان، از «گرگیعان» کودکان عرب تا «هفت مجتو» بهبهان

۶- خبرگزاری شبستان، از «گرگیعان» کودکان عرب تا «هفت مجتو» بهبهان

۷- خبرگراری ثلاث، رسم قدیمی گرگشو در کشاکش سنت و تجدد

۸- خبرگراری ثلاث، گِرگِشو آیین ساحل نشینان خلیج فارس