گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

یادداشتی بر موسیقیِ متنِ فیلم «آشغال‌های دوست‌داشتنی»

…خون؛ درونِ رگِ گیاه

جدیتِ آغاز فیلم از جایی که گوینده‌ی شبکه‌ی ماهواره‌ای، خبری درباره‌ی «منیرخانوم» می‌گوید به یکباره رنگ عوض می‌کند و بیننده وارد خیالات او می‌شود. این اولین نمود موسیقی در فیلم است: یک هفت‌ضربیِ سرخوشانه‌، با پایه‌ای روی سه‌تار به‌صورتِ خفه (Mute) که به یاریِ تغییر فضایِ فیلم می‌آید. روی همین ملودی، طنز فیلم پررنگ‌تر می‌شود. منیر چندین بار با تغییر کانال‌های ماهواره، گیتارنوازی را می‌بیند که ترانه‌ای با کلیدواژه‌ی نام او می‌خواند. این ملودی چند بار دیگر در لحظاتی که بار کمدی فیلم بیشتر است حضور می‌یابد: صحنه‌ای که منیر دنبال بغلیِ شوهر می‌گردد یا آنجا که همه به توصیه‌ی شوهر، ظاهرِ خود را درست می‌کنند تا برای ورود مأمورین آماده باشند.

اساسِ ایده‌های موسیقی فیلم پیش‌تر در فیلمنامه نوشته شده‌اند. رامین پسر کوچک خانواده، دهه‌ی شصت برای تحصیل به خارج از کشور رفته‌است. او وقتی در ایران بوده گیتار می‌نواخته اما در غربت سه‌تار دست گرفته‌است. سه‌تار -که رامین در صحنه‌هایی در قاب عکس نیز می‌نوازد- دستمایه‌ای شده‌است تا در پیچ‌های مختلف فیلمنامه، حضوری متأثر از داستان داشته‌باشد. مثلاً «بهاران خجسته‌باد» را که شاعرش چپ بوده، ابتدا با سه‌تار در تنهاییِ منصور (برادر چپ‌گرا) می‌شنویم‌ و در ادامه، خواندنِ گروهی‌اش، به حقه‌ای برای حرف کشیدن از منصور بدل می‌شود.

وقتی امیر (فرزند رزمنده‌ی خانواده) می‌فهمد که شهید شده، ملودی «ممد نبودی» نواخته می‌شود. در برخی لحظات عاشقانه یا غم‌بار نیز بیات اصفهانی با سه‌تار نواخته‌شده: خلوتِ منیر در زیرزمین با قاب عکس همسر که «رختخواب مرا مستانه بنداز» می‌خواند، وقتی سیما قاب عکس منصور را به دست می‌گیرد، وقتی منیر نامه‌ی عاشقانه‌ی پسر شهیدش را می‌خواند، یا هنگام مطلع شدنِ رامین از مرگ پدر. سه‌تار اغلب تنها استفاده شده و در لحظات معدودی با بم‌تار و یک بخش زهی نحیف همراه شده‌است.

دیگر عنصر صوتیِ تکرارشونده‌ی فیلم صدای آونگ ساعت است. مانند آنجا که شوهر می‌فهمد دیگر مرده، یا زمانیکه مادر قاب عکس امیر و منصور را که هر دو جان در راه ایدئولوژی داده‌اند، رو به هم می‌چسباند تا هم را در آغوش گیرند، یا به عنوان نشانه‌ای از نزدیک شدن به صبح.

وقتی صحبت از ایران معاصر در گذر زمان است سه‌تار و آونگ، انتخاب‌هایی متأثر از فیلمنامه، ساده و منطقی بوده‌اند. با چنین خوانشی‌ست که انتخاب «خونه‌ی مادربزرگه» برای پایان‌بندیِ فیلم نیز که در اجرای گروه پالت با «یادگار خون سرو» درآمیخته، توجیه می‌شود.

نویز

***

گفتگوی هارمونیک

فیلم «آشغال‌های دوست‌داشتنی» اثری با کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی محسن امیریوسفی محصول سال ۱۳۹۱ ایران است. آهنگسازی این فیلم را افشین عزیزی به عهده داشته است.

سعید یعقوبیان

سعید یعقوبیان

متولد ۱۳۵۸ تبریز
کارشناس ارشد علوم اقتصادی و برنامه‌ریزی از دانشگاه علامه طباطبایی ۱۳۸۶
نوازنده‌ی تار و سه‌تار، منتقد و پژوهشگر موسیقی

۱ نظر

بیشتر بحث شده است