مروری بر آلبوم «اسکریابین | آثار پیانویی»

اسکریابین بدون کیفیت تُن‌ها

چه چیز بیش از خود نغمه‌ها (تُن‌ها)، کیفیت نغمه‌های تنها، برای اجرای آثار یک «شاعر نغمه‌ها» (۱) ممکن است اهمیت داشته باشد؟ اولین قطعه از ۲۴ پرلود برای پیانو اپوس ۱۱ (که آهنگساز به پیروی از شوپن ساخته) که شروع می‌شود صدادهی خشک پیانو و کیفیت نغمه‌هایی که علی یگانه استخراج می‌کند (مخصوصاً کمبود تعادل کیفیت بین دست راست و چپ) این اهمیت را به یاد شنونده می‌آورد.

اما تنها ویژگی‌های مربوط به صداگیری از ساز و پنجه نیست که توجه را جلب می‌کند بلکه دامنه‌ی دینامیکی نسبتاً محدود (به‌عکس آنچه برای اجرای اسکریابین لازم است) باعث تخت شدن نسبی قطعات می‌شود (جز تا حدودی شماره ۲۰ و ۲۴).

مقایسه‌ی روند پرلودها که می‌تواند در شماره‌ی ۶ به نوعی اوج دینامیکی برسد با شماره‌ی ۲ یا شماره‌ی ۱۰ نجواگونه، کمبود پرسپکتیو را نشان می‌دهد، همین‌طور شماره‌ی ۱۴ که دینامیک مواج یا همان پرسپکتیو دگرگون‌شونده تعیین‌کننده‌ی جمله‌بندی‌اش است. قطعه‌ها در فقدان این ملزومات، گستردگی مؤلفه‌های سازنده، تفکیک خطوط مختلف (مانند شماره‌ی ۱۸ که همین مشکل جمله‌بندی‌اش را از شفافیت انداخته) و درنتیجه بخش بزرگی از لطافت روحانی و کاراکتر عاطفی رازگونه‌شان و شخصیت سبکی‌شان را از دست می‌دهند.

با گذر از چند والس، فانتزی، ماژورکاها و… آنچه می‌‌شنویم تقریباً همین‌گونه است (گرچه در ماژورکاها به دلیل بافتارشان کم‌تر فرصت خودنمایی می‌یابد) تا به سونات شماره‌ی ۷، «مَس سفید»، برسیم؛ آنجا که یک اثر بزرگ و پیچیده منتظر شنوندگان است. نخست تندای کم و سرعت تکلم شمرده شمرده توجه را جلب می‌کند. اما پس‌ازآن بیش از هر جای دیگری غیاب صدادهی موردنظر آهنگساز را می‌بینیم؛ از همان میزان‌های اول با ظاهر نشدن صدای رازآلود (mystérieusement sonore) نوازنده پیام می‌دهد که مانند قطعات پیشین بخش اعظم ویژگی یک قطعه‌ی اسکریابین به حال خود گذاشته است (و این روش را تا انتها کم‌وبیش ادامه می‌دهد)، با این تفاوت که در این سونات ساختار سرتاسری قطعه تنیده در این ویژگی‌های صدایی است؛ به‌مجرد آن‌که کیفیت نغمه‌ها دگرگون می‌شود یا تعادل دینامیکی تغییر می‌کند جمله‌بندی و فرم در خطر واپاشی قرار می‌گیرد.

پی نوشت


۱- لقبی که آرتور ایگلفیلد هال در عنوان کتابش «A great Russian tone poet» به اسکریابین داد.

نویز

***

گفتگوی هارمونیک

آلبوم «آلبوم اسکریابین | آثار پیانویی» مجموعه‌ای از آثار پیانویی الکساندر اسکریابین، آهنگساز دوره نئو-رمانتیک اهل روسیه، به انتخاب علی یگانه است. یگانه برای اولین بار در ایران آثار این هنرمند را اجرا و ضبط استودیویی نموده و به صورت آلبوم رسمی به بازار موسیقی ایران ارایه کرده است. یگانه در این آلبوم برخی از آثار پیانویی اسکریابین از جمله پرلود‌ها،‌ مازورکاها، نکتورن‌ها و سونات پیانوی شماره ۷ او را اجرا نموده است. انتشارات زنگ رکورد این آلبوم را در سال ۱۳۹۶ منتشر کرده است.