سعید یعقوبیان
گیاهی در حلبیآباد
«افرا» را اگر با فرهنگ غالبِ نوازندگیِ زمانهی انتشارش بسنجیم باید با شنیدن همان چند مضراب اول در سهگاه، در آن کوکِ پایینِ این سازِ فروتن، روی چشم بگذاریم. در این روزگارِ فقیر و حقیرِ گیر کرده روی فواصلِ کوچک، یافتنِ نوازندهای که ادبیات تحریر و آرایه بر سرانگشتانِ چالاکاش جاری باشد دشوار است.
نیز اطلاقِ فکرشدهی عبارتِ «برخاسته از ذهنیتِ اجراکننده» به جای برچسبِ مصطلح و نابخردانهی «آهنگساز» که به هر نواسازیای نسبتاش میدهند، جای تحسین دارد. با در نظر گرفتنِ پیشینهی «فیاضی» نیز از پیش میدانیم که با چه گونه از نواختنی رو در روییم. اما او این بار سهتار به دست گرفته و همانطور که خود نوشته آرزوی ضبط یک آلبوم تکنوازی با سهتار را محقق کرده است.
از این مرحله که بگذریم میتوانیم دور از هیاهوی کسبِ رکوردِ سرانهی نوازنده در خاورمیانه، در خلوتِ خودمان بنشینیم و این افرا را با خودش و تنهی تناورِ تاریخ صدسالهاش بسنجیم. «افرا» هم از زاویهدیدِ خُرد و هم در افقِ کلانساختاری، مناسبتِ مشابه و یکسانی با ردیف دارد. در ساختارِ خُرد الگوهای پرشماری از ردیف در «افرا» نواخته شده اما تحریرها و جملهبندیهایی خارج از ردیف نیز در دستان نوازندهاش وجود دارند. ساختار کلان نیز اگرچه وابستگیِ جزمی به ردیف ندارد اما این چینشِ مدالِ سرراست چندان غریب و کوچه پس کوچهای نیست: پیش از این نیز زابلِ سهگاه را بدل به شور کردن، در محلههای شور قدم زدن و آمیختن اینها به مخالف به کار گرفته شده است.
شاید آنچه که میتوانست حتی همین محتوا را نیز اثرگذار و ماندگار کند و از سطحِ ثبتِ یک اثرِ سهتارنوازی در کارنامهی یک نوازنده فراتر برد، صداگیریِ شاخص و جاندار از ساز بود. ناخنِ فیاضی در نوانس، در ایجاد کنتراست معنادهندهی مضرابها (به ویژه با فقدان تمایز ملموسِ مضرابهای چپِ قوی) و در خلقِ سایهروشنهای دینامیک روی سیمهای مختلف کمتوان است. این ضعف در صداگیری از ساز در بخشهایی -به ویژه روی سیم زرد- باعث شده جملات موسیقی درهم و نامفهوم شنیده شوند (برای نمونه بشنوید دوضربی مخالف را) از همینروست که در پایان اجرا از خود میپرسیم این تکرارِ «زنگ شتر» چه مشخصهی ویژهای نسبت به تمام اجراهای پیش از این داشت؟
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
آلبوم «افرا» اثری است با اجرای سه تار بهاره فیاضی (که بیشتر با نوازندگی تار شهرت دارد) و تنبک گهرناز مسائلی. این آلبوم شامل قطعاتی است در دستگاه سهگاه. انتشارات ماهور این آلبوم را در سال ۱۳۹۷ به بازار موسیقی عرضه کرده است.
۱ نظر