آگراندیسمان
غیر از موسیقی کلاسیک غربی که تنوع در عینِ تناسب را درآن به غایت رساندهاند در دیگر موسیقیهای کلاسیک، سازهای بادی در اقلیتاند. در موسیقی ایران این قلت به نهایت رسیده و امروز تنها ساز بادیِ حاضر، نیِ موسوم به هفتبند است. نه تنها دیگر سازهای بادیِ ممکن و آزموده مانند کلارینت بلکه سازهایی را که برای خود جایگاهی یافته بودند نیز انگهای توتالیتری دهههای گذشته از میدان راندند.
همین تکساز بادی هنوز بنمایهی آموزشی مکفی و گستردهای ندارد اما پیآمدِ تکثر نوازندگان –حتی در موردِ نی نسبت به دورههای گذشته و بهرغم بیتوجهی هنرستانها و دیگر نهادهای دست و پاشکستهی موسیقی- به تدریج به کارگان اجرایی و آموزشی آن افزوده میشود؛ اگر چه به همتِ افراد و نه با هدف و برنامهای ملی.
آنچه در این مجموعه به ثبت رسیده حاصل کنجهای نوازندگیِ دو نینواز قدیمی را کاویدن به قصد کشف و دست یافتن به تجربههای بیانی و فنی آنها بوده است: دقیق، مکرر و مداوم شنیدنِ نمونههای صوتی باقیمانده، تلاش برای تقلید و کپی کردن اجراها، حلِ چالشهای تکتکِ لحظههای موسیقی و در نهایت بازنمایاندن شفافِ برداشتها. چنین کاری -که برای هر نوازندهی موسیقی ایرانی مفید و ضروری است- حتی در مورد تار و سهتار نیز به ندرت انجام و منتشر شده است.
معدود آثار تولیدشده نیز لزوماً واکاویِ نعل به نعل نبودهاند (ارائهی رامین جزایری و مسعود شعاری از سهتارنوازی ابوالحسن صبا، برای نمونه). نکتهی دیگر رویکرد گزینشی نیم قرن گذشته است که در هر حوزه یکی دو استاد در فاصلهی کانونی قرار گرفتهاند و دیگران چندان دیده نشدهاند. میتوان تصور کرد که بازشنود و اجرای همان معدود نواختههای زرپنجه یا اجراهای قدیمیِ نیداود تا چه اندازه میتوانند در دنیای تارنوازی منشأ اثرات زاینده باشند. از همین رو اهمیت و ارزشمندی مجموعهی حاضر روشن است.
باری! جای خالی بازنوازیهای انتقادی و تحلیلی در موسیقی ایران خالی است؛ آنجا که همانند این آلبوم حاصلِ یک کوشش آموزشی و مآلاً انتشار آن، به ثبتِ یک محتوای آموزشی کارآمد و ارزشمند میانجامد (هرچند اگر به همراه اصل اسناد شنیداریِ مرجع منتشر میشدند جنبهی هرمنوتیکی مجموعه میتوانست پررنگتر باشد) همچنین در این اثر مقدماتی مهیا شده است برای پژوهشها و تلاشهای آتی به ویژه در خصوص نواختن نی با لب و بهرهگیری از تکنیک نفسبرگردان در آن.
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
آلبوم «بازشنودی از نی دوره قاجار» اثری است که نتیجه پژوهش و بازسازی و اجرای زمان خیری است. همچنین محمدرضا شرایلی در این آلبوم به نوازندگی تنبک پرداخته است. این مجموعه شامل چهارده قطعه بیکلام بازنوازی از قطعات نواختهشده صفدرخان و نایب اسدالله با همراهی آواز آقاحسین تعزیهخوان و علیخان نایب السلطنه است. انتشارات ماهور این آلبوم را در سال ۱۳۹۸ منتشر کرده است.
۱ نظر