گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

مختصری درباره فرم موسیقی ایرانی (۳)

مدل کام و زبانه

جمله ای به انتها می رسد و جمله دیگری که ابتدایش انتهای جمله قبلی است آغاز می شود. در این حالت احساس پایان دقیقا مشخص نیست. این موضوع نیز باعث تنش می شود. یعنی پایان جمله قبلی آغاز جمله بعدی است. گاهی در میان سکانس ها نیز یک جمله متفاوت باعث ایجاد تنش می شود.


کانُن:
یک حرکت تقلیدی است، خط ملودی در حال حرکت است که تقلیدش از وسط راه آغاز می شود که یاعث پیچیدگی و تنش و تفاوت می شود. در تکرار ممکن است جملات حذف و یا اضافه شوند؛ به هم زدن «پیش بینی» شنونده می تواند باعث ایجاد تنش و تنوع شود.

انتقال: یک جمله را می شنویم، بار بعد همان جمله را در جایگاه دیگری می شنویم، مثلن یک چهارم بالاتر.


سه ویژگی مُد


بستر صوتی، نقش نغمات، سیر مدون ملودیک.

دستگاه: یک چرخه چند مدی است، حرکت از مد مبنا آغاز و سپس مدگردی رخ می دهد که در هر مرحله می توان به مد مبنا بازگشت.

بستر صوتی: محدود به اکتاو نیست و می تواند بیشتر یا کمتر باشد.

شاهد و خاتمه: نغمات پایداری هستند.

ایست: نغمه ناپایدار است.

در موسیقی ایرانی حرکت ها پیوسته می باشند و اگر می خواهیم یک اثر صدای موسیقی ایرانی بدهد باید این پیوستگی را رعایت کنیم و خیلی پرش نداشته باشیم.


اصطلاح های تحلیل تصنیف


خانه: نقش مقابل ملازمه است (تکراری نیست) خانه یک بار ظاهر می شود: خانه اول، خانه دوم و…

ملازمه: بخشی است که تکرار می شود. در سنت صفوی عثمانی و منابع قدیمی وجود دارد. برگردان موسیقی است و ایجاد وحدت می کند. فرود قطعه در بخش ملازمه است. ملازمه ها در مدل ایرانی سه میزانی و در مدل آذری شش میزانی هستند.

ه
ملازمه ثانویه: در برخی تصانیف هست و گاهی نیست؛ شخصیت وابسته دارد.

چهار نوع تصنیف ملازمه دار

پیوسته: بیشترین کاربرد را دارد: خانه اول، ملازمه، خانه دوم، ملازمه و… گاهی در این فرم واریاسیونی از ملازمه در ابتدا می آید، پیوسته یعنی هر جمله متشکل از خانه و ملازمه است و خانه به تنهایی یک بخش کامل نیست. گاهی در پایان یک خانه، ملازمه ثانویه قرار می گیرد.

گسسته: هر خانه و ملازمه به تنهایی کامل هستند و از یگدیگر جدا می باشند. این نوع هم می تواند با خانه یا ملازمه آغاز شود ولی با هر کدام آغاز شود با ملازمه به پایان می رسد.

گسسته پیوسته: بیشتر در تصانیف آذری قابل مشاهده است. موسیقی با نوع فرم گسسته آغاز و در میانه تغییر می کند و فرم پیوسته می شود.

فرم بدون ملازمه: این نوع تصنیف فقط از دو خانه تشکیل شده است که بدون هیچ واسطه ای به دنبال هم می آیند و هیچ بخشی به جز چند موتیف تکرار نمی شود.

مسعود پورقریب

مسعود پورقریب

دیدگاه ها ۲

بیشتر بحث شده است