گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

بررسی نقش جنسیت در انتخاب ساز (۱)

مقدمه

در طول تاریخ و با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی، همواره کلیشه های رفتاری و شخصیتی به زنان تحمیل شده است. به عنوان مثال فرهنگ آسیایی، “خانه دار بودن” یا ” مادربودن” را برای یک زن مهم می داند.

این نقش گاهی چنان افراطی می شود که زن را به موجودی رده پایین تبدیل می کند. مثلا در فرهنگ قدیم، به زن برچسب “Yin” را اختصاص می دادند که به معنای زنانگی، لطافت، منفی بودن و تیرگی است، در حالی که مرد با برچسب “Yang” معرف مردانگی، روشنی، مثبت بودن و قدرت بود.

اما نقش زنان در موسیقی چگونه است؟ تاریخ موسیقی غرب مهمترین نقش را در پیشبرد موسیقی به مردان اختصاص داده است. تا قبل از سال ۱۸۵۰ میلادی همواره این عبارات در محافل موسیقایی جاری بودند:


شایسته نیست که زن در مقابل عموم، موسیقی اجرا کند.


اجرای سازهای بادی برنجی، زیبایی زن را از بین می برد.


زنان، توان کافی برای نواختن سازهای بادی را ندارند.

همچنین به زنان فرصت تعلیم موسیقی همانند مردان داده نمی شد. به این ترتیب به دلیل همین تبعیض جنسیتی، تعداد زنانی که در تاریخ قدیم موسیقی، به مدارج بالای هنری در موسیقی رسیده باشند، بسیار کم است.

علت حذف زنان از حیطه ی موسیقی به تعبیر محسن قانع بصیری در نوشته ی خود “موسیقی و جنسیت” چنین است:


“… پس هنر آنگاه که تحت تاثیر ضرورت های اجتماعی و در نتیجه، در شرایطی که سیاست مشروعیت حضور پیدا می کند، مستعد پذیرش بیماری ها می شود. اولین بیماری چنین هنری واسازی آن از طبیعت انسانی و حرکت به سوی قلمروی رادیکال است. این که هنر و به ویژه موسیقی، قلمرو و طبع آزاد خود را از دست می دهد و جریان حاکم بر آن، گروهی را از آن هنر محروم و گروهی دیگر را به انحصار آن وامی دارد، به این دلیل است که هنر تحت تاثیر ضرورت ها و سیاست قرار گرفته است…”

اما با گذشت زمان، این روند تغییر پیدا کرد. اکنون تعداد زنان هنرمند و متبحر در آهنگسازی، خوانندگی و نوازندگی سازهای موسیقی بی شمار است. ولی آیا این به معنای از بین رفتن تفکر جنس گرا در موسیقی است؟ وضعیت این نگرش در قرن ۲۱ چگونه است؟

آنچه در زیر می خوانید، ترجمه ای است از نوشته ی موجود در سایت انجمن ملی آموزش موسیقی “NAfME” به قلم “Susan A. O\’ Neill”.

این موسسه که قبلا کنفرانس ملی مدرسین موسیقی “MENC” و اکنون انجمن ملی آموزش موسیقی “NAfME” یا “National Association for Music Education” خوانده می شود، در ایالت ویرجنیای آمریکا واقع بوده و مهم ترین موسسه ی آموزشی است که تمام جنبه های آموزشی را برای موسیقی در برمی گیرد.

این موسسه، از سال ۱۹۰۷ تا کنون، بیش از ۷۵۰۰۰ عضو دارد.

شاهین مهاجری

شاهین مهاجری

متولد ۱۳۵۰ تهران
لیسانس زمین شناسی، دانشگاه تهران، ۱۳۷۴
نوازنده و محقق تمبک و میکروتونالیست

دیدگاه ها ۲

بیشتر بحث شده است