علیرضا جواهری
بالابان (نرمه نای، دودوک)
بالابان نامی است که آذری ها به این ساز اطلاق کرده اند. این ساز در زبان ارمنی، دودوک خوانده می شود و در مناطق کردنشین ایران به نام نرمه نای می شناسند. این تفاوت نام البته در صدادهی و شخصیت موسیقایی ساز هم خود را نشان می دهد. یعنی علی رغم شباهت ظاهری هر سه نوع، به راحتی می توان نوای دودوک ارمنی را با صدای بالابان آذری و نرمه نای کردی تشخیص داد.
بشنوید اجرایی را از نرم نای کردستان، با تکنوازی اسماعیل مردانی
بالابان، ساز بادی چوبى دو زبانه به شکل استوانه و از خانواده نای و سُرنا میباشد.
بشنوید اجرایی را از دودوک ارمنستان، با تکنوازی ژیوان گاسپاریان
ساز بالابان در مناطق اطراف شمال غربی ایران مانند ارمنستان، ترکیه، جمهوری آذربایجان، شمال عراق و… به شکل های گوناگون و متفاوت دیده می شود.
بشنوید اجرایی را از بالابان آذری مقام شوشتری ارمنی با تکنوازی حسین حمیدی
برخی از تفاوت های ظاهری و ساختاری آن عبارتند از:
اختلاف در اندازۀ تنه (طول)
تفاوت در قطر لولۀ صوتی ساز
تعداد سوراخ ها
شکل زبانه – به ۳ شکل دیده می شود – بی زبانه، تک زبانه و دو زبانه
بشنوید اجرایی را از بالابان آذری با تکنوازی جلیل حمیدی
به طور کلى، ساختمان این ساز از چند بخش تشکیل یافته است:
نخست، تنه استوانه‌ای یا لوله‌ای شکل ساز که آن را از چوبى سخت مانند چوب توت، گردو، شمشاد یا خیزران و به طول ۳۰ تا ۴۰ سانتى‌متر و قطر ۵/۱ سانتى‌متر مى‌سازند در روی لوله هفت سوراخ در جلو و یک سوراخ در عقب تعبیه شده است.
دوم، زبانه ساز که دو تیغه یا دو لبه و از نى است و از این رو به نى و قَمیش (یا قامیش، لفظى ترکى به معنای نى) شهرت دارد.
بشنوید اجرایی را از بالابان آذری با تکنوازی حسین حمیدی
سوم، پوکه فلزی استوانه‌ای شکل کوچکى که یک سرش با خَرَک به زبانه و سر دیگرش به تنه ساز مى‌پیوندد.
پیشینه:
بنابر اسناد و مدارک در دسترس، نوعى ساز بادی از خانواده نى و سرنا دست کم از سده‌های نخستین دوره اسلامى در ایران شناخته شده بوده و در میان مردم بخشهایى از این سرزمین به کار مى‌رفته است.
در «لغت آذربایجانى – روسى»، بالابان به معنای ساز بادی نه چندان بزرگ و شبیه زُرنا (سرنا)، در دائرهالمعارف موسیقى ترکى» بَلَبَن یا نای‌ِ بَلَبَن با اشاره به‌مطلب جامع‌الالحان، نوشتهعبدالقادر مراغى و «سازهای ترکى» نوشته فارمر، سازی بادی شبیه زُرنا، و در «فرهنگ موسیقى ترکى» بَلَبَن ساز بادی شبیه ساز نیین مِى متداول در ارزروم، تعریف شده است.
بشنوید اجرایی را از شمشال کردی با تکنوازی استاد قال مره
در فرهنگها و دائرهالمعارفهای روسى واژه بالابان به معنای سازی بادی زبانه‌دار معمول میان اقوام قفقاز شمالى و ایرانیان آمده است.
تصاویری از استاد قال مره
بالابان به عنوان سازی بادی و بومى در حوزه‌های جغرافیایى – فرهنگى آذربایجان شرقى، به ویژه تبریز، و کردستان ایران و برخى جاهای دیگر به کار مى‌رود و گروهى از نوازندگان این مناطق بالابان نوازند. در زبان کردی این ساز را «باله‌وان»، و در شوشتری نى را «بَلَبون» (بلبان) مى‌گویند.
بشنوید اجرایی را از نرم نای کردستان، با همراهی تنبک
بالابان به عنوان سازی بادی و بومى در حوزه‌های جغرافیایى – فرهنگى آذربایجان شرقى، به ویژه تبریز، و کردستان ایران و برخى جاهای دیگر به کار مى‌رود و گروهى از نوازندگان این مناطق بالابان نوازند. در زبان کردی این ساز را «باله‌وان»، و در شوشتری نى را «بَلَبون» (= بلبان) مى‌گویند.
شمشال
شِــمشال سازی است از خانوادهً آلات موسیقی بادی از ردهً نای. نواختن این نی در کردستان ایران بسیار متداول است.
بشنوید اجرایی را از شمشال کردستان، با همراهی تکنوازی قادر عبدالله زاده
ساختمان آن تشکیل می شود از یک استوانهً فلزی که دارای شش سوراخ در رو و یک سوراخ در پشت است. این ساز از لحاظ نوع صدا و وسعت در زمره سازهای بم با طنین خاص خود است و بیشتر مورد استفاده در حوزه درویشان است. گاهی اوقات در مراسم مذهبی نیز در تکیه ها از آن برای همراهی ذکر و یا مناقب خوانی استفاده می کنند.
بشنوید اجرایی را از شمشال کردستان، با همراهی تکنوازی کاک میرو کاک شیخ
شمشال از نی ساخته میشود و در جا هایی که به نی دسترسی ندارند از آلیاژ برنج و سایر فلزات استفاده میشود در گذشته نیز از استخوان بال عقاب ساخته می شده است.
تصاویری از شمشال نوازی در کردستان
طرز ساختن:
ابتدا چهل الی پنجاه سانت را بریده و داخل ان شیر ریخته و بعد از جذب شیر، داخل آن را روی لانه مورچه ای گذاشته تا محتویات داخل آن را کاملا بخورند و پوسته ی بسیار سبک و نازکی از آن باقی بماند.برای زیبایی و استحکام نی تکه چوب تری از جنس آلبالوی وحشی را تهیه میکنند پوست آنرا بصورت حلقه هایی به اندازه هایی مساوی در میاوردند و حلقه ها را به تناسب سلیقه ی خود به فاصله ها مورد نظر بر نی سوار میکنند و بدین صورت شمشال را زیباسازی میکنند و استحکام ان چند برابر میشد سپس از چهار سانتیمتر مانده به انتهای نی به قطر نیم سانت تعداد ۶ الی ۷ سوراخ به فاصله های ۳ سانت از هم تعبیه میکنند.
سلام
من میخوام نواحتن نی یاد بگیرم با cd های اموزشی و رعایت کردن همه قوانین حتی نتونسم یه صدا خارج کنم نمیدونم مشکلم چی هست
کسی میتونه کمکم کنه
??
دوست عزیز شما یاید سوالتون رو جای دیگه ای مطرح کنید اینجا بحث چیز دیگه هست
دوستانمون در سایت به اندازه ی کافی زحمت میکشند…
حتم دارم که این مطلب رو تا آخر نخوندید و فقط به تیتر اون نگاه کردید
سلام عزیزم شما باید نی رو هی تئ دهانت بچرخونی تا صداش در بیاد