گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

سازهای بادی ایران و قابلیت های آنها (۱۳)


در چند قسمت در مورد محدوده های صوتی و شیوۀ انگشت گذاری ساز نی صحبت کردیم و در ادامه به بررسی برخی ویژگی های اجرایی ساز نی در تکنوازی، همنوازی و گروهنوازی می پردازیم. همانطور که ذکر شد نی از لحاظ تنوع صدایی و تولید صداهای متفاوت دارای قابلیت های بسیار برای یک آهنگساز بوده و آهنگسازانی که از فواصل اجرایی ساز نی و قابلیت های آن آگاهی کامل داشته باشند میتوانند از آنها به بهترین نحو و در حالات متفاوت استفاده نمایند برای مثال صداهای بم نرم و بم معمولی نی دارای دو شخصیت کاملا متضاد هستند، به نحوی که حتی می توان چنین تصور نمود که این دو نوع صوت از دو ساز متفاوت تولید می شوند.

علاوه بر اینها، صداهای اوج و غیث و پس غیث هر یک دارای شخصیت و ویژگی های خاص خود هستند به خصوص ترکیب برخی از این اصوات مانند بم و اوج به صورت همزمان یا سوال و جواب می تواند ترکیبات بدیعی را در کارهای گروهی ایجاد نماید.

علاوه بر اینها قابلیت اجرایی نی برای نت های لگاتو (کشیده و متصل) و استکاتو (مقطع) هم بسیار زیاد است و آهنگسازان می توانند از این ویژگی های نی به خوبی استفاده کنند.

به علاوه این موارد، می توان از چند نی همزمان در کار های گروهی استفاده نمود، این ساز ها هم می توانند ساز های کاملا هم صدا بوده و یا از دو یا چند نی متفاوت از لحاظ اندازه و فواصل استفاده کرد.

audio file

به
همنوازی نی با اجرای هنرمند ارجمند سیامک جهانگیری توجه کنید.

audio file

به همنوازی ۶ نی در گوشۀ بختیاری در دستگاه همایون با اجرای هنرمند ارجمند محمد رسولی توجه کنید.

audio file

به
قطعۀ سوز و گداز در آواز اصفهان برای ۳ نی با اجرای هنرمند ارجمند حسن کیانی نژاد
توجه کنید.


با این روش بسیاری از محدودیت های اجرایی در برخی از گوشه های موسیقی ایرانی کاملا برطرف می شود. مثلا استفادۀ همزمان از دو نی سل و دو (بلند) این قابلیت را به آهنگساز می دهد تا بتواند اکثر فواصل مورد نیاز را در محدوده های بم، اوج و غیث داشته باشد.

گاهی استفادۀ همزمان نی های «سل» و «ر» (با توجه به کوک قطعۀ مورد نظر) می تواند بسیاری از فواصل متفاوت را در اختیار نوازنده و آهنگساز قرار دهد.

بنابر این آهنگسازان می توانند برای قطعات خود و به تناسب کوک آثار مورد نظر از نی های متفاوت زیر به صورت جداگانه یا همزمان استفاده نمایند:



نی سل و سل#

نی فا#

نی فا – برای مثال قابلیت این نی برای اجرای دستگاه چهارگاه «ر» در گروه است و نوازنده قادر است با انگشت گذاری چهارگاه «ر» صدای چهارگاه دو را در گروه داشته باشد.

نی می – شاید این اندازۀ نی طبق گفته و نظر بسیاری از هنرمندان خوش صداترین حالت فیزیکی این ساز از لحاظ ترکیب اصوات و نوازندگی باشد.

نی می بمل

نی ر – یکی از بهترین گزینه ها برای اجرای شور «لا» می باشد چون نوازنده با انگشت گذاری شور «ر» که برای نی بسیار خوشدست است، می تواند صدای شور «لا» را در گروه داشته باشد.

نی دو (بلند)

نی لا (کوتاه) – ترکیب این نی با نی های «می» و «ر» می تواند فواصل زیبایی را در کار های گروهی ایجاد کند.

در کتاب شیوۀ نی نوازی استاد محمد علی کیانی نژاد به طور خلاصه به فواصل نی های مختلف اشاره شده است.



جدول نی های مختلف از لحاظ کوک و محدوده های اجرایی آنها

علیرضا جواهری

علیرضا جواهری

۱ نظر

  • با سلام خیلی متشکریم از این فضای علم موسیقی را در اختیار ما دوستداران قرار دادین .درود بر شما دوست مهربون.

بیشتر بحث شده است