سازهای الکترونیک ابتدایی و پیدایش موسیقی الکترو آکوستیک(۱)

هرچند که آشنایی انسان با نیروی الکتریسیته به قرن هجدهم برمیگردد، اما اولین سازهایی که الکتریسیته را به شکلی عملی در اختیار گرفتند تا قبل از سالهای ۱۸۹۰ در آمریکا اختراع نشده بودند و حتا این سازها هم در واقع تجربیاتی کوتاه به شمار می آمدند.

تنها در دهه ۱۹۲۰ و در روسیه بود که سازی ساخته شد که توانست به شکلی واقعی مورد استفاده قرار گرفته و دارای اهمیت باشد.

این ساز به افتخار مخترعش لو ترمن Lev Termen، ترمین theremin نامیده شد. نواختن این ساز در شکل اصلی خود چنین بود که نوازنده دستهای خود را در مقابل دو آنتن حرکت میداد که یک آنتن کنترل کننده درجه صدا و دیگری برای تنظیم حجم آن به کار میرفت. نسخه های دیگر ترمین دارای یک صفحه کلید هم بودند.

آندری پاشنکو Andrey Paschenko دار سال ۱۹۲۴ قطعه ای کنسرتو مانند برای این ساز نوشت. این قطعه زمانی شنوندگان بسیاری یافت که آهنگساز هالیوود مجار، میکلوش روژا Miklós Rózsa در سال ۱۹۴۵ آنرا در موسیقی متن فیلم طلسم شده Spellbound، ساخته آلفرد هیچکاک Alfred Hitchcock، به کار برد. ادگار وارس Edgard Varèse (1965-1883 آهنگساز فرانسوی الاصل آمریکایی)، در قطعه Equatorial (1934) دو ترمین را با هم به کاربرد، اما در نسخه اصلاح شده آن از اوندس مارتنوت ondes martenot استفاده کرد.

این ساز دوم بسیار موفقتر بود، به خصوص که مبدل به ساز محبوب یک آهنگساز بزرگ نیز شده بود: اولیویه مسیان Olivier Messiaen ( 1992-1908 آهنگساز فرانسوی).

اوندس مارتنوت یا امواج مارتنوت، در سال ۱۹۲۸ توسط موریس مارتنوت Maurice Martenot که موسیقیدانی ماهر بود، اختراع شد. اوندس مارتنوت بر اساس همان اصول ترمین عمل میکندبا این تفاوت که به سرعت به یک صفحه کلید مجهز شده است.

این ساز برای اولین بار در قطعه ای به نام Poème symphonique ساخته دیمیتریوس لویدیس Dimitrios Levidis به کار رفت. در میان آهنگسازان دیگری که از همان ابتدا از این ساز استفاده کردند میتوان به درایوس میلو Darius Milhaud (1974-1892 آهنگساز فرانسوی)، ژاک ایبرت Jacques Ibert (1962-1890 آهنگساز فرانسوی) و آرتور هونگر Arthur Honegger (1955-1892 آهنگساز سوییسی/فرانسوی) اشاره نمود. ادگار وارس نیز آن را در دو اثر خود به عنوان ساز جانشین معرفی کرده است.

اما این اولیویه مسیان بود که با پشتیبانی از این ساز و به کار بردن آن در Fêtes des belles eaux در سال ۱۹۳۷، درواقع آن را به جهان معرفی نمود.

تراتونیوم trautonium، ساز دیگری بود که هرچند به اندازه موارد قبل موفق نبود اما به هیچ وجه نمیتوان آن را نادیده گرفت. تراتونیوم برای اولین بار توسط مخترعش فریدریش تراوتوین Friedrich Trautwein در سال ۱۹۳۰ در برلین به نمایش گذاشته شد.

در میان آهنگسازانی که مجذوب طلسم این ساز شدند میتوان به پل هیندمیت Paul Hindemith (1963-1895 آهنگساز آلمانی) اشاره کرد که یک کنسرتوی کوتاه یا Konzertstück برای آن نوشته بود، ورنر اگ Werner Egk (1983-1901 آهنگساز آلمانی) و حتا ریچارد اشتراوس (۱۹۶۴-۱۸۶۴ آهنگساز و رهبر ارکستر آلمانی) اشاره نمود.

bbc.co.uk