علیرضا جواهری

بیشتر آثار پرویز مشکاتیان برای گروه ساز های ایرانی تنظیم شده اند و تعدادی معدودی از آنها توسط هنرمندانی چون محمدرضا درویشی و کامبیز روشن روان برای ترکیب ساز های ایرانی و جهانی تنظیم شده اند. این آثار به شرح زیر هستند:

تصانیف بخش مهمی از آثار پرویز مشکاتیان را تشکیل می دهند. نگاهی نو به ساختار تصنیف و تسلط وی بر ادبیات کهن و معاصر ایران باعث پدید آمدن آثار بدیعی در این الگوی ساختاری شده است. استفاده از انواع تحریر های آوازی و تلفیق مناسب اشعار با موسیقی و استفاده از وزن های متنوع و متفاوت از ویژگی های بارز تصانیف پرویز مشکاتیان هستند. تصانیف پرویز مشکاتیان به تفکیک دستگاه ها و آواز ها به شرح زیر هستند.

پیش درآمد ابوعطا، این قطعه در آواز ابوعطا و بر اساس گوشه های اصلی آن طراحی و ساخته شده است و در حین اجرا می توانیم به طور مختصر اکثر گوشه های آواز ابوعطا را در آن بیابیم. وزن اصلی قطعه شش تایی ساده بوده و در حین اجرا شاهد اوزان متفاوت از جمله پنج ضربی، هفت ضربی و چهارضربی هستیم.

پیش درآمد شور، این قطعه پیش درآمدی است که در دستگاه شور ساخته شده و از لحاظ ساختار و جمله بندی شباهت زیادی به قطعۀ سروناز دارد به نحوی که برخی از جملات آن تحت تاثیر آن قطعه ساخته و پرداخته شده و در فضای دستگاه شور اجرا می شود. وزن آن به مانند سروناز […]

همانطور که اشاره شد در لابلای آثار متعدد پرویز مشکاتیان به قطعاتی بر می خوریم که یا بر اساس آثار هنرمندان صاحب سبک و صاحب شیوۀ قدیم ساخته شده و یا همان آثار با تنظیمی جدید و امروزی ارائه شده اند. هنرمندانی چون: ابوالحسن صبا، علی نقی وزیری، حبیب سماعی، علی اکبرخان شهنازی، درویش خان، سعید هرمزی، یوسف فروتن، نورعلی برومند، فرامرز پایور و…

حال از زاویۀ دیگری به بررسی آثار ساخته شدۀ پرویز مشکاتیان می پردازیم. همانطور که ذکر شد، یکی از ویژگی های قطعات پرویز مشکاتیان، تاثیرپذیری از ردیف موسیقی ملی ایران به خصوص ردیف میرزا عبدالله است به نحوی که برخی از آثار وی برخی از این قطعات را می توان برداشتی متفاوت و خلاقانه از گوشه های مورد نظر دانست. برای مثال به بخشی از گوشۀ یقولون در آواز ابوعطا از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

حال از زاویۀ دیگری به بررسی آثار ساخته شدۀ پرویز مشکاتیان می پردازیم. همانطور که ذکر شد، یکی از ویژگی های قطعات پرویز مشکاتیان، تاثیرپذیری از ردیف موسیقی ملی ایران به خصوص ردیف میرزا عبدالله است به نحوی که برخی از آثار وی برخی از این قطعات را می توان برداشتی متفاوت و خلاقانه از گوشه های مورد نظر دانست. برای مثال به بخشی از گوشۀ یقولون در آواز ابوعطا از ردیف میرزا عبدالله توجه کنید.

چندمضراب بیداد: این قطعه در گوشۀ بیداد از دستگاه همایون ساخته شده است. در حین اجرای قطعه به گوشه های بیات راجع، قرایی و عشاق اشاره می شود و پس از عشاق شاهد تغییر مایه در آهنگ از گوشۀ عشاق به دستگاه شور (سل) هستیم. فضای اصلی قطعه بر اساس وزنی از موسیقی محلی شمال خراسان (منطقۀ بجنورد و آشخانه)، ساخته و پرداخته شده و جملات و نغمات بر اساس همین وزن و ضرباهنگ پیش می روند. دور اصلی قطعه دوازده تایی بوده و در لحظات کوتاهی از نغمات، دور قطعه به هجده تایی تغییر می یابد. در حالت دوازده تایی شاهد تقسیمات ۴+۳+۳+۲ هستیم که این روند در تمام میزان های مشابه حفظ می شود. همچنین در بخش های هجده تایی شاهد تقسیمات ۴+۶+۶+۲ هستیم. پایۀ اصلی قطعه به صورت زیر است: