محمد حسینی باغسنگانی

ریشهٔ اصلی بسیاری از این شایعات، به‌خصوص در محافل روشنفکری، خاطرات دکتر قاسم غنی است. غنی، که خود نیز یکی از عاشقان مریم فیروز بود و از او جواب رد شنیده بود، در خاطراتش به این آشنایی کوتاه رهی و مریم اشاره می‌کند.

یکی از قوی‌ترین مستندات در ردّ شایعهٔ عشق رهی و مریم، شرح خود رهی معیری درباره‌ی انگیزه‌ سرودن ترانه‌ ماندگار «کاروان» (همه‌شب نالم چون نی) است که غالباً به فراق مریم منتسب می‌شود.

نقد این روایت بر اساس مستندات موجود، عمدتاً بر عدم وجود شواهد مستقیم از خود رهی معیری، تکذیب‌های مکرر خانوادگی و ارائه‌ سوابق تاریخی متناقض با ادعاهای مروّجان استوار است.

بازتاب جهانی در رسانه‌ها و افکار عمومی محمدرضا شجریان تنها یک هنرمند ایرانی نبود؛ او به چهره‌ای جهانی بدل شد. رسانه‌های معتبر بین‌المللی در وصف او عباراتی به‌کار بردند که کمتر نصیب هنرمندی غیرغربی شده است. رسانه‌های غربی بی‌بی‌سی در گزارش ویژه‌ای او را «خواننده افسانه‌ای ایران» نامید؛ لقبی که نشان‌دهندهٔ جایگاه اسطوره‌ای او در […]

روایت «عشق رهی و مریم» اغلب بر اساس نقل قول‌های دست دوم، به‌ویژه خاطرات دیگران، شکل گرفته است. مروّجان این داستان را می‌توان در سه دستهٔ اصلی طبقه‌بندی کرد که هرکدام با انگیزه‌ای متفاوت به افسانه‌سازی دامن زده‌اند.

یکی از مفاهیم کلیدی در کار شجریان، «موسیقی خوشنویسانه» بود: ترکیب نگاه تصویری خوشنویسی با ساختار شنیداری آواز. او در اجراهایی چون «بیداد» و «دود عود» نشان داد که چگونه می‌توان کلمات را همچون حروف، و حروف را همچون نغمه‌ها نوشت و خواند. این تلفیق، آواز او را از سطح صرفاً موسیقایی فراتر برد و به قلمروی زیبایی‌شناسی چندرسانه‌ای رساند.

روایت مشهور «عشق رهی معیری و مریم فیروز» در سال‌های اخیر در رسانه‌ها و فضای مجازی به‌صورت گسترده بازتولید شده و در افکار عمومی با چهره‌ای رمانتیک، تراژیک و افسانه‌گون تثبیت گشته است. این در حالی است که بررسی اسناد، خاطرات معتبر، گفت‌وگوهای ضبط‌شدهٔ رهی معیری، گزارش‌های خانوادگی و نوشته‌های پژوهشگران ادبی نشان می‌دهد این روایت چیزی بیش از یک داستان به‌ظاهر شیرین، اما از نظر تاریخی نادرست و از لحاظ ادبی بی‌پایه نیست. این مقاله با تکیه بر منابع معتبر، افسانهٔ مذکور را در ابعاد تاریخی، سیاسی، اجتماعی و ادبی بازخوانی و نقد می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه یک آشنایی کوتاه و گذرا به «قصهٔ عاشقانهٔ یک قرن» تبدیل شده است. وظیفهٔ این پژوهش، بازسازی حقیقت پشت روایت‌ها و تفکیک تاریخ از داستان است تا چهرهٔ واقعی یکی از بزرگ‌ترین شاعران معاصر ایران، محمدحسن «بیوک» معیری (رهی)، از گزند تحریف و شایعات مصون بماند.

در هند و پاکستان، جایی که سنت موسیقی ردیفی شباهت‌هایی با موسیقی ایرانی دارد، او به‌عنوان «برادر روحی» استادان قوالی و کلاسیک شناخته شد. در دهلی، روزنامه “Hindustan Times” نوشت: «شجریان همان کاری را برای ایران کرد که راوی شانکار برای هند: معرفی موسیقی ملی به جهان.» هر چند راوی شانکار خود از ارادتمندان شجریان بود.