ضیاالدین ناظم پور

لایه های صوتی (Pads): پدهای صوتی به عنوان یکی از دسته بندی هایی که به طور پیش‌فرض در تولیدات صوتی یک سینتی سایزر وجود دارند شناخته می شوند و ارائه توصیف قابل تصوری از آنها بسیار دشوار است چرا که هیچ یک از سازهای اکوستیک موسیقایی که تجربه شنیداری شان را داریم قادر به تولید اینگونه صداها نیستند. در ساخت پد ها از لطیف ترین طیف های صوتی که تمامی محتوای فرکانسی خیلی بالا و خیلی پایین آن حذف شده است استفاده می گردد.

این مقاله در ادامه نوشتار پیشین با نام «واکاوی نظری موسیقی امبینت» نوشته شده است و هدف آن پرداختن به راهکارهای عملی در آهنگسازی این سبک است. اگر تمایل به ادامه خواندن این متن دارید و مقاله ی پیشین را نخوانده اید، پیشنهاد می کنم ابتدا آن را مطالعه بفرمایید. قبل از هر چیز لازم به یادآوری است که آنچه در پی می‌آید صرفن با هدف پرداختن به سر فصل ها و معرفی مهمترین مواد موسیقایی جهت آفرینش یک قطعه موسیقی در ژانر امبینت است. بررسی جامع و ارائه دستورالعمل‌های کاربردی در این خصوص در یک کتاب مفصل قابل ارائه خواهد بود.

موسیقی امبینت خوب از طریق برخی شگردهای آهنگسازی، ساخت بافت و فضای صوتی و ریتم های غالبن کشدار شنونده را به سفری دعوت می کند که می تواند سرخوش، زیبا، هراس آور یا نگران کننده باشد. در این سفر شنونده، خود یکی از عناصر فعال موسیقیِ جاری است نه تنها یک دریافت کننده منفعل. جان شفر جای دیگر در همانجا می نویسد: «بهترین موسیقی امبینت آن است که شنونده را با خود درگیر کند و به او اجازه دهد تا هر طور که میل دارد احساس کند و به هر روشی که می خواهد با آن ارتباط برقرار کند.»

به این دلیل که نیوایج، ریلکسیشن و موسیقی های شفابخش (به اصطلاح خودشان) به عنوان زیر مجموعه های موسیقی ناب امبینت به حساب می آیند و ممکن است این ادعاهای عجیب و غریب و اثبات نشدنی دامن موسیقی امبینت را نیز بگیرد لازم است در خصوص افسانه های مطروحه تامل بیشتری کرد. هرچند ضمن تحقیقاتی که در حوزه اشترکی علوم نورولوژی و آکوستیک انجام شده است و نتایج بالینی حاصل از این تحقیقات، موید تغییر فرکانس امواج مغز در مواجهه با انواع خاصی از موسیقی است و باز هر چند که این تغییرات امواج مغزی می تواند در مواردی سبب بهبود علملکرد مغز شود اما هنوز هیچ تحقیقی بهبود ضایعات فیزیولوزیک اندام یا دستگاهی از بدن انسان یا جانور دیگری در اثر عملکرد صرف موسیقی را نشان نداده است.

او در کتاب خود «موسیقی در گذر از قرنها» داستانی جالب از پادشاه موسیقی شفا بخش استیون هالپرن (۵۲) نقل می کند: «بعد از اتمام یک سمینار در مورد موسیقی نیوایج که در دهه ۷۰ برگزار شده بود من او (استیون هالپرن) را برای صرف شام به خانه ام دعوت کردم و مدت زیادی در باره موسیقی باب روز یعنی نیوایج صحبت کردیم. در آخر من در مورد آلبومش اخیرش (۵۳) از او سوال کردم. یادداشت های او درخلال بروشور آلبوم ادعا می کرد که هر یک از هفت آهنگ این آلبوم برای مدیتیشنی خاص و مخصوص یکی از چاکراهای هفتگانه است. می خواستم بدانم که او از کجا می فهمد که کدام آکورد و چگونه روی چاکرای خاصی تاثیر دارد؟ من او را به این دلیل تحت فشار گذاشتم که فکر می کردم شاید او به معدن طلای اسرار آمیز عرفان (!) دست پیدا کرده است. سرانجام خندید و گفت: همه اینها فقط یک فریب است. نیازی به گفتن نیست که پس از آن، از اینگونه باورها دست برداشتم و رابطه ما همان جا برای همیشه تمام شد.»

به نظر می رسد همزمان با ظهور عصر فضا، در موسیقی نیز فناوری جدیدی متناسب با آن ظهور کرده است تا موسیقیدانان بتوانند احساسات خود را با آن بیان کنند. همین احساس بعدها (۱۹۸۳) هنوز در برایان انو زنده است و در پشت جلد آلبوم «آپولو» از شیفتگی خود برای خلق آثاری که در راستای دستاوردهای نوین علمی بشر باشد می نویسد.

همچنین در ۲۰۱۳ در مصاحبه با گاردین مطالب قابل توجهی در مورد سینتی سایزر بیان کرد: «یکی از نکات مهم در مورد سینتی سایزر این است که بطور بدیع و بدون پشتوانه تاریخی وارد موسیقی شده است در حال که پیانو کل تاریخ موسیقی را با خود به همراه دارد. انواع طرح واره های فرهنگی که در سازهای سنتی وجود دارند به شما امر می کنند که کجا و در چه زمانی از آنها استفاده کنید ولی زمانی که شما سازی را اجرا می کنید که از هیچ زمینه و تاریخچه خاصی برخوردار نیست شما همه چیز را بر اساس نفس صدا طرح ریزی می کنید.

برای ایجاد تمایز می ان تجربیات خودم و محصولات موسیقی کنسرو شده (موسیقی هایی که در آسانسور ها، فروشگاه ها، تبلیغات و… کاربرد دارند) از اصطلاح امبینت استفاده می کنم. یک اثر در ژانر امبینت به عنوان یک اتمسفر یا یک تاثیر محیطی فراگیر یا یک ته رنگ شناخته و تعریف می شود.

گروه آلمانی کرافت ورک (۳۲) یکی از تاثیرگذارترین نام هایی است که می توان از آن در زمینه پیشرفت سینتی سایزرها و تاثیرگذاری بر هنرمندان نسل بعد، یاد کرد. این گروه «پد درام» را توسعه داد و از سینتی سایزر ها در حوزه سازهای ریتمیک استفاده کرد. با همین عملکردها بود که از اواسط دهه ۷۰ در دنیای راک تغییرات اساسی بوجود آوردند و موسیقی راک را با روش‌های مختص به خود و غیر متعارفی تنظیم و اجرا کردند. یکی از افراد این گروه در مصابه ای در سال ۱۹۷۷ گفت: «موسیقی الکترونیک فراتر از رنگ ها و کشورهاست؛ با ابزار موسیقی الکترونیک همه چیز ممکن است تنها محدودیت می تواند در خود آهنگساز باشد.»

همچنین در همین دهه ۶۰ بود که استفاده از سازها و مودهای شرقی در آهنگسازی موسیقی های کلاسیک، جز و پاپ به میزان بی سابقه ای رایج شد. اشتوک هاوزن (۲۳) کاوش‌های کیج در موسیقی تجربی و پیشبرد ایده های او را با متریال جدید و استفاده از تجهیزات دیجیتال مورد بررسی قرار داد. او با ساخت موسیقی هایی در سبک سریالیسم علائق خود به کاربرد صداهای جدید – هرچند غیر معمول – را جدی گرفت و در یک گفت‌وگوی رادیویی با دویچه‌وله گفت: «آهنگسازان مجبورند آثار خود را با نوع سازها، طرز نواختن هر یک از آنها و توان نوازندگان تنظیم کنند. من اما می ‌خواهم موسیقی‌، ترجمان والاترین نداهای بشریت باشد و این تنها با صوت‌های الکترونیکی امکانپذیر است.»