محمود خوشنام
مجموعه این عوامل زمینه را برای ادامه زندگی و رشد موسیقی ایران آماده ساخت و حیثیت به ناحق از دست رفته آن را اعاده کرد. مردان سترگی قد برافراشتند و به پژوهش‌های تازه‌ای در موسیقی ملی دست یازیدند آهنگ ساختند، ترانه پرداختند، گوشه‌های دل‌انگیز موسیقی ملی را که اینجا و آنجا پراکنده شده بود و رو به فراموشی می‌رفت، از نو گرد آوردند، ویراستند و انتشار دادند.
با گشایش نخستین فرستنده رادیوئی، در سال ۱۳۱۹، موسیقی با ابعادی گسترده، همه سوی میهن ما را زیر تاثیر انسانی خود گرفت. هنرمندان عرصه‌ای برای عرضه هنر خود پیدا کردند. در کنار تکنوازی، گروه نوازی به وجود آمد، ارکسترهای گونه‌گون، در رادیو و تالارها، به شیوه‌های متفاوت به پخش و گسترش هر چه بیشتر موسیقی پرداختند. دیگر موسیقی در متن زندگی مردم جریان یافت. و هرروز به ابعاد تازه‌تری دست پیدا کرد.
۵- انواع موسیقی ایران را می‌توان در سه رده طبقه‌بندی کرد. هرچند هر سه نوع در ارتباط ماهوی با یکدیگرند ولی هریک از ویژگی‌هائی نیز برخوردارند: موسیقی سنتی، موسیقی بومی و موسیقی شهری
۱- موسیقی سنتی که به اعتباری می‌توان موسیقی «باربد»ی‌اش نیز نامید، همان ردیف موسیقی ملی است که هفت دستگاه و به روایتی دیگر دوازده دستگاه اصلی را شامل می‌شود. هریک از این دستگاه‌ها خود مجموعه‌ای از نغمه‌های گوناگونند که «گوشه» نام گرفته‌اند. در اینکه ردیف موسیقی ملی، و به بیان دیگر این مجموعه دستگاه‌ها، ریشه در موسیقی باربدی دارد، جای تردید نیست. ولی در این نیز که موسیقی اجرائی امروز، چیزی کاملا متفاوت از الحانی است که به باربد نسبت داده شده است، نمی‌توان تردید کرد. تحولات بسیار اجتماعی و سیاسی و نفوذ و سیطره فرهنگ‌های بیگانه موسیقی ملی ما را نیز همپای دیگر نمودهای فرهنگی دگرگون ساخته است.
تفاوت میان موسیقی امروز و موسیقی ساسانی، همان تفاوتی است که فی المثل میان زبان پارسی امروز و زبان پهلوی وجود دارد. چیزی‌که هرگونه پژوهش را در شکل ارتباط موسیقی کهن و جدید دشوار می‌سازد – و پژوهش‌های مشابه درباره زبان از آن فارغ است – نبود نمونه‌هائی از موسیقی کهن است. تنها می‌دانیم که موسیقی در زمان ساسانی و به‌ویژه در دوره خسرو پرویز، به اوج شکوفائی خود رسیده و ارزش بسیار هنری و اجتماعی داشته است. ولی از چگونگی ساخت و پرداخت و سبک و شیوه آن بی‌خبریم. نام الحان سیصد و شصت‌گانه باربدی را از طریق دیوان‌ها و تذکره‌ها می‌شناسیم، ولی از محتوای آن‌ها و تفاوت‌های ماهویشان ناآگاهیم. بهرحال حضور نام برخی از این الحان در ردیف سنتی امروز ارتباط ریشه‌ای میان موسیقی کهن و نو را آشکار می‌سازد.
۱ نظر