آروین صداقت کیش
راه امن
با «بیگاهان»، پشنگ کامکار دگرگونیای را که از پیش از «شورم را» آغاز کرده بود کامل میکند. او اکنون از آنچه شیوهی ممتاز شناختهشدهاش (با بارزترین تجلی در آلبوم «بارانه») بود بیشتر فاصله میگیرد، گرچه هنوز رنگی از آن باقی است. از ساختن و منتشر کردن مجموعههایی کاملا طراحی شده و منسجم (تنها به عنوان یک مثال کافی است پیوند محتوایی «مقدمه و درآمد» در آلبوم بارانه با قطعهی پیش و پس از خودش و نیز کلیت فضای صوتی آلبوم را به یاد آوریم) به سوی نواختن و منتشر کردن بداهههای نسبتا کوتاه با پیوستگی ساختاری کمتر رفته است.
به طور معمول بداهه (یا دقیقتر، بداهنگسازی) (۱) امری خطرخیز و بنابراین مبادرت به آن متهورانه است. اما محتوای موسیقی متاخر پشنگ کامکار نشان میدهد او به عکسِ این اصل عمومی، ماوای امن خود را با تکیه بر هر چه خصوصیتر شدن (و در نتیجه همیشه در دسترس بودن) امکانات فناورانه، در این بداههها و این روش آفرینش و انتشار یافته است. سرعت تکلم کمتر، چگالی پایینتر (به ویژه در ریزها)، تندای عمومی به طور نسبی سنگین و حال و هوای باطمانینهتر، جملهبندی متعارفتر و وفاداری بیشتر به انگارهها و رفتار مُدال شناختهشده، مخصوصا در «بیگاهان» در چهارگاه و با درجاتی از آزادی بیشتر در «بداههنوازی در مایهی دشتی لا» و از آن بیشتر در بداههی پس از «یورتمه» همان فضای نرم و ابری اطمینانبخش را برایش فراهم میکند. مدت زمان کوتاهِ اغلب این بداههها در مقایسه با برنامههای از پیش طراحیشدهی گذشته، با محدود کردن مرزهای یک بداهه به طول مدت خلاقیت سیال هنرمند دشواری را کمتر و حاشیهی امن را بیشتر میکند.
نتیجه میشود عناصری از سلیقهی تثبیتشدهی پشنگ کامکار مخصوصا در ضربیها (گرایش به تبدیل ترانهها یا تمهای محلی به قطعات ضربیِ سازی و گاهی نزدیک به نقل از سابقهی خود وی) که مانند جزیرههایی در راههای کموبیش آشنای ردیف محصور شده است و مسیر متصوَر پیش روی هنرمند نیز با توجه به نواختههای سالهای اخیرش میشود آب رفتن نرم نرم و بیصدای آن جزیرهها.
پی نوشت
۱- واژهای ترکیبی که به حقیقت آفرینش در موسیقی کلاسیک ایرانی (چیزی میان بداههی محض و آهنگسازی) نزدیکتر است.
نویز
***
گفتگوی هارمونیک
آلبوم «بی گاهان» اثری از پشنگ کامکار با ساز سنتور است. او پیش از این آلبوم «شورم را» را منتشر کرده بود. «بی گاهان» نیز مانند اثر قبلی شامل بداههنوازی سنتور است. موسسه فرهنگی هنری آوای ساز خورشید در سال ۱۳۹۷ این اثر را منتشر کرده است.
۱ نظر