آروین صداقت کیش
بشارت آینده
کنسرتو پیانوی لوریس چکناوریان علاوه بر این که خود جداگانه قطعهای است، اکنون که از خلال یک تاریخ از سر گذشته به آن مینگریم به دو معنی خصلتی آیندهنگرانه دارد. در روزگار ساخته شدن در حکم پیشبینیِ آهنگسازِ به بلوغ هنری رسیده، بوده است. به معنای نخست، علایمی در این کنسرتو هست که چکناوریان اغلب زندگی هنری آهنگسازیاش آنها را به همراه داشته است. مهمترین این نشانهها ارتباط لوریس جوان با موسیقی دستگاهی ایران را در یکی از ایرانیترین آثار گذشتهاش یعنی همین کنسرتو میتوان شنید.
تمها و ملودیها –مخصوصا از آنِ پیانو- اینجا از بسیاری از آثار قدیمی یا میانهی او صریحتر و روشنتر شخصیت ایرانیشان را آشکار میکنند و دستگاه چهارگاه، یکی از ملازمان آیندهی او (رد پای آن تا رستم و سهراب و کوروش کبیر و دیگر آثار بعدی گسترده است)، حضوری پررنگ و پردامنه دارد شاهدش قطعهی کوتاه کاملا شناختهشده که درموومان اول پیانوی تک مینوازد و آن را بعدا هم در آثارش بازمییابیم.
اما به معنای دوم، تمها و حالتهایی در این کنسرتو هست که در آیندهی آهنگساز به شکلهای مختلف شنیدهایم. کنسرتو پیانو (و کنسرتو گیتار در مقایسه با ویلنسلش نیز) نقل تم، ملودی و مصالح موسیقایی از خود در آثار آیندهی آهنگساز را که یکی از ویژگیهای شناختهشدهی اوست، نمایش میدهد. از این بابت بخشهای میانی آلگرو انرجیکو و نیز بخشهای آغازین آندانته سوستنوتو (مخصوصا نگاهش به سازهای بادی چوبی) قابل توجه است.
علاوه بر اینها منابع (ایرانی-ارمنی) و اهمیت زیبایی ملودیک در کنسرتو پیانو هم مثل بیشتر آثار بعدی (سبک شناختهشدهی) او در صدر است. بهرهگیری حداکثر از توان تکنیکی ساز در پلههای بعدی قرار دارد (جز ابتدای آلگرو کُن بریو). نشان بارز این امر را آنجا میتوان دید که در موومان سوم نقش ارکستر و پیانو وارونه میشود و بخشهایی از ارکستر جایگاه تکنواز پیدا میکند.
اگر کنسرتو پیانو را به نوعی آیندهخوانی ببینیم یعنی آن را همزمان از دید شنوندهی امروزی و شنوندهای در سال ۱۹۶۲ درک کنیم یک غایب بزرگ نیز به چشم میخورد؛ ریتمها. همانها که اندکی بعد در جریان مطالعهی او برای آفرینش رستم و سهراب (به گفتهی خودش ریتمهای زورخانه) کشف و در کارهایش ماندگار شد.
***
گفتگوی هارمونیک
«مجموعه برگزیده آثار لوریس چکناواریان» که توسط موسسه فرهنگی هنری «راد نو اندیش» به مدیریت بردیا صدرنوری توسط موسسه «ایران گام» در سال ۱۳۹۷ در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است. پیش از این مجموعه آثار لوریس چکناواریان به همت انتشارات آوای باربد به بازار عرضه شده بود.
۱ نظر