گفتگوی هارمونیک | Harmony Talk

نگاهی به شور در دو ردیف صبا و پایور (۱۱)

ابوالحسن صبا - فرامرز پایور

بررسی شیوه های بسط و گسترش ملودی میان گوشه ­های دستگاه شور در ردیف سنتور ابوالحسن صبا و دوره­­ ابتدایی فرامرز پایور

درآمداوّل

در ردیف صبا بسط ملودی دراین گوشه به کمک شیوه­ های تکرار ملودی، تکرار سکانسی، قرینه عمودی، کشیدگی و فشردگی فاصله و همینطور انتقال صورت گرفته است. در دوره ابتدایی علاوه بر تمامی شیوه­ های گسترش در ردیف صبا از کلاژ نیز استفاده شده است.

درآمد دوّم

در این گوشه از ردیف صبا از تکرار نت در تثبیت شاهد، تکرار سکانسی و کلاژ در گسترش گوشه استفاده شده است. درحالی که در دوره­ ابتدایی شاهد استفاده از روش­ های تکرار ملودی، کشیدگی و فشردگی فاصله، تکرار سکانسی و انتقال هستیم و تکرار سکانسی تنها روش مشترک در گسترش ملودی میان دو ردیف مورد نظر است.

درآمد سوّم

ملودی در این گوشه از ردیف صبا به کمک روش­های انتقال و تکرار­های سکانسی توسعه یافته است. درآمد سوّم دوره­ ابتدایی در روش انتقال و تکرارهای سکانسی با ردیف صبا مشترک است و تنها تفاوت در بخش انتهایی این گوشه است که در دوره­ ابتدایی همچون سایر درآمدهای دستگاه شوراز کشیدگی و فشردگی فاصله در بسط ملودی بهره برده است.

گوشه­ شهناز

بسط ملودی در این گوشه از ردیف صبا با روش کلاژ و فشردگی فاصله انجام می‌شود. الگوهای به کار رفته برای بسط و گسترش این گوشه از دوره­ ابتدایی شامل تکرارهای سکانسی، کلاژ، معکوس یا قرینه عمودی عبارت توسعه‌یافته می‌شود. روش غالب در گوشه شهناز از ردیف صبا کلاژ و آنچه در این گوشه از دوره ابتدایی بیشتر دیده می‌شود، کلاژ و تکرارهای سکانسی است.

گوشه­­ قرچه

در این گوشه از دستگاه شور از تنوّع الگوهای تکرار نت در تثبیت شاهد، کشیدگی و فشردگی فاصله، کلاژ، کشیدگی ریتمیک، تکرار ملودی و تکرارهای سکانسی استفاده شده است و تکنیک­ هایی که بیشتر دیده می‌شود کلاژ و تکرارهای سکانسی است. امّا تکرارهای سکانسی تنها روش مورد استفاده در این گوشه از دوره­ ابتدایی است.

 


گوشه رضوی

بسط و گسترش در این گوشه از ردیف صبا به کمک شیوه ­های تکرار نت در تثبیت شاهد، تکرارملودی، عبارات محذوف و تکرارهای سکانسی صورت پذیرفته است. آنچه در دوره­­ ابتدایی دیده می‌شود بسط و گسترش گوشه رضوی با تکنیک­ های کشیدگی و فشردگی فاصله، انتقال و تکرارهای سکانسی است و روشی که در بیشتر قسمت های گوشه دیده می‌شود تکرار های سکانسی است.

گوشه­ حسینی

در گوشه­ حسینی شاهد استفاده از روش­های توسعه­ عبارت، کشیدگی و فشردگی فاصله، انتقال و تکرارهای سکانسی در ردیف صبا هستیم. در دورهی ابتدایی نیز روش­های گسترش در این گوشه همچون ردیف صبا کشیدگی و فشردگی فاصله، انتقال و تکرارهای سکانسی است.

گوشه­ فرود

توسعه و گسترش در این گوشه با شیوه­ های تکرارهای سکانسی، توسعه­ عبارت و کشیدگی و فشردگی فاصله در ردیف صبا انجام می‌شود. انتقال و تکرارهای سکانسی تکنیک­ های مورد استفاده در دوره ابتدایی است. 

منابع 

آذرمینا، پژمان، «مکتب سنتور استاد فرامرز پایور»، فصلنامه ماهور، شماره­­ ۶، ۱۶۹- ۱۳۷۸،۱۷۶.

اطرایی، ارفع، معارف پایور (زندگی و آثاراستاد فرامرز پایور)، تهران: موسسه‌ فرهنگی-هنری ماهور، ۱۳۹۰.

بوبان، بابک، «شب پالیزبان» (یادمان استاد فرامرز پایور)، به اهتمام مینا افتاده، تهران: موسسه­ پایور، ۱۳۹۷.

پایور، فرامرز، دوره‌ی ابتدایی سنتور، تهران: موسسه‌ فرهنگی – هنری ماهور، ۱۳۸۸.

پایور، فرامرز، دوره‌های سنتور ردیف ابوالحسن صبا، تهران:موسسه‌ فرهنگی- هنری ماهور، ۱۳۸۷.

دهباشی، علی، یادنامه‌ی ابوالحسن صبا، تهران، نشر ویدا، چاپ اوّل ۱۳۷۶.

سپنتا، ساسان، چشم انداز موسیقی ایران، تهران: موسسه ی فرهنگی – هنری ماهور، چاپ اوّل-زمستان ۱۳۸۲.

صداقت کیش، آروین، «درآمدی بر دیسکوگرافی و کتابشناخت ردیف دستگاه های موسیقی ایران»، سایت اینترنتی گفتگوی هارمونیک

فرهت، هرمز، دستگاه در موسیقی ایرانی، ترجمه‌ی مهدی پورمحمّد، تهران: انتشارات پارت، چاپ سوّم- تابستان ۱۳۸۶.

نتل، برونو، ردیف موسیقی دستگاهی ایران، ترجمه‌ی علی شادکام، تهران: انتشارات سوره‌ی مهر (وابسته به حوزه‌ی هنری)، ۱۳۸۸.

 

 

ناهید شجاعیان

ناهید شجاعیان

۱ نظر

بیشتر بحث شده است