ناهید شجاعیان
بررسی شیوه های بسط و گسترش ملودی میان گوشه های دستگاه شور در ردیف سنتور ابوالحسن صبا و دوره ابتدایی فرامرز پایور
درآمداوّل
در ردیف صبا بسط ملودی دراین گوشه به کمک شیوه های تکرار ملودی، تکرار سکانسی، قرینه عمودی، کشیدگی و فشردگی فاصله و همینطور انتقال صورت گرفته است. در دوره ابتدایی علاوه بر تمامی شیوه های گسترش در ردیف صبا از کلاژ نیز استفاده شده است.
درآمد دوّم
در این گوشه از ردیف صبا از تکرار نت در تثبیت شاهد، تکرار سکانسی و کلاژ در گسترش گوشه استفاده شده است. درحالی که در دوره ابتدایی شاهد استفاده از روش های تکرار ملودی، کشیدگی و فشردگی فاصله، تکرار سکانسی و انتقال هستیم و تکرار سکانسی تنها روش مشترک در گسترش ملودی میان دو ردیف مورد نظر است.
درآمد سوّم
ملودی در این گوشه از ردیف صبا به کمک روشهای انتقال و تکرارهای سکانسی توسعه یافته است. درآمد سوّم دوره ابتدایی در روش انتقال و تکرارهای سکانسی با ردیف صبا مشترک است و تنها تفاوت در بخش انتهایی این گوشه است که در دوره ابتدایی همچون سایر درآمدهای دستگاه شوراز کشیدگی و فشردگی فاصله در بسط ملودی بهره برده است.
گوشه شهناز
بسط ملودی در این گوشه از ردیف صبا با روش کلاژ و فشردگی فاصله انجام می‌شود. الگوهای به کار رفته برای بسط و گسترش این گوشه از دوره ابتدایی شامل تکرارهای سکانسی، کلاژ، معکوس یا قرینه عمودی عبارت توسعه‌یافته می‌شود. روش غالب در گوشه شهناز از ردیف صبا کلاژ و آنچه در این گوشه از دوره ابتدایی بیشتر دیده می‌شود، کلاژ و تکرارهای سکانسی است.
گوشه قرچه
در این گوشه از دستگاه شور از تنوّع الگوهای تکرار نت در تثبیت شاهد، کشیدگی و فشردگی فاصله، کلاژ، کشیدگی ریتمیک، تکرار ملودی و تکرارهای سکانسی استفاده شده است و تکنیک هایی که بیشتر دیده می‌شود کلاژ و تکرارهای سکانسی است. امّا تکرارهای سکانسی تنها روش مورد استفاده در این گوشه از دوره ابتدایی است.
گوشه رضوی
بسط و گسترش در این گوشه از ردیف صبا به کمک شیوه های تکرار نت در تثبیت شاهد، تکرارملودی، عبارات محذوف و تکرارهای سکانسی صورت پذیرفته است. آنچه در دوره ابتدایی دیده می‌شود بسط و گسترش گوشه رضوی با تکنیک های کشیدگی و فشردگی فاصله، انتقال و تکرارهای سکانسی است و روشی که در بیشتر قسمت های گوشه دیده می‌شود تکرار های سکانسی است.
گوشه حسینی
در گوشه حسینی شاهد استفاده از روشهای توسعه عبارت، کشیدگی و فشردگی فاصله، انتقال و تکرارهای سکانسی در ردیف صبا هستیم. در دورهی ابتدایی نیز روشهای گسترش در این گوشه همچون ردیف صبا کشیدگی و فشردگی فاصله، انتقال و تکرارهای سکانسی است.
گوشه فرود
توسعه و گسترش در این گوشه با شیوه های تکرارهای سکانسی، توسعه عبارت و کشیدگی و فشردگی فاصله در ردیف صبا انجام می‌شود. انتقال و تکرارهای سکانسی تکنیک های مورد استفاده در دوره ابتدایی است.
منابع
آذرمینا، پژمان، «مکتب سنتور استاد فرامرز پایور»، فصلنامه ماهور، شماره ۶، ۱۶۹- ۱۳۷۸،۱۷۶.
اطرایی، ارفع، معارف پایور (زندگی و آثاراستاد فرامرز پایور)، تهران: موسسه فرهنگی-هنری ماهور، ۱۳۹۰.
بوبان، بابک، «شب پالیزبان» (یادمان استاد فرامرز پایور)، به اهتمام مینا افتاده، تهران: موسسه پایور، ۱۳۹۷.
پایور، فرامرز، دورهی ابتدایی سنتور، تهران: موسسه فرهنگی – هنری ماهور، ۱۳۸۸.
پایور، فرامرز، دوره‌های سنتور ردیف ابوالحسن صبا، تهران:موسسه فرهنگی- هنری ماهور، ۱۳۸۷.
دهباشی، علی، یادنامه‌ی ابوالحسن صبا، تهران، نشر ویدا، چاپ اوّل ۱۳۷۶.
سپنتا، ساسان، چشم انداز موسیقی ایران، تهران: موسسه ی فرهنگی – هنری ماهور، چاپ اوّل-زمستان ۱۳۸۲.
صداقت کیش، آروین، «درآمدی بر دیسکوگرافی و کتابشناخت ردیف دستگاه های موسیقی ایران»، سایت اینترنتی گفتگوی هارمونیک
فرهت، هرمز، دستگاه در موسیقی ایرانی، ترجمه‌ی مهدی پورمحمّد، تهران: انتشارات پارت، چاپ سوّم- تابستان ۱۳۸۶.
نتل، برونو، ردیف موسیقی دستگاهی ایران، ترجمه‌ی علی شادکام، تهران: انتشارات سوره‌ی مهر (وابسته به حوزه‌ی هنری)، ۱۳۸۸.
۱ نظر