مریم غفاری
گویی ارتباط هنری ایران و هند از این زمان آغاز شد و ایران از موسیقی هند تأثیر گرفت. این نوازندگان و خوانندگان در کوچه و بازار و روستاهای ایران به راه می‌افتادند و برای مردم ترانه می‌خواندند. این گروه به کولی معروف شدند و به ترانه‌هایی که می‌خواندند “ترنگ” یا “ترانک” می‌گفتند و گمان می‌رود که در زمان ساسانی، ترانک به اشعار هشت‌هجایی عشقی و انتقادی گفته می‌شده است که به تصنیف عامیانه امروز شباهت داشته است. (مستوفی، به نقل از انجمن آرای ناصری، بی‌تا)
آنچه مسلم و ناقض این افسانه است پادشاهان ساسانی طی حکومتشان هیچ‌گاه به فکر آسایش و رفاه مردم نبوده‌اند. چنین روایاتی از واقعیت بسیار دور به نظر می‌رسد. به احتمال قوی بهرام گور تعداد محدودی از این لوریان را به دربار خود فراخوانده بوده است و این عمل در روایات گوناگون در طول تاریخ تحریف شده است. (راهگانی، ۱۳۷۷:۹۰)
“اینکه خنیاگری حرفه‌ای در عصر ساسانی منحصر به دربار نبوده مطلبی است که از اشارات به «هنیاگران» در متون پهلوی فهمیده می‌شود. در «سورسَخوَن» به‌عنوان ادب و رعایت نزاکت عمومی، توصیه شده است در پایان هر بزمی از خنیاگران تشکر شود و سوابق امر نشان می‌دهند که از زمان بهرام گور به بعد، از طریق ورود سیل‌آسای «گوسانهای هندی»، تعداد خنیاگرانی که در جشن‌ها و مراسم مردمان بی‌چیز گرد می‌آمدند افزایش یافته است.”
(بویس، ۱۳۶۸: ۶۰)
در دوره ساسانی سرایندگان و نوازندگان را خنیاگر یا به زبان پهلوی اشکانی
“گوسان” می‌نامیدند. این خنیاگران داستان‌های حماسی و عاشقانه را به خاطر می‌سپردند و همراه با ساز می‌خواندند. مجموعه شواهد نشان می‌دهد که گوسان در زندگانی پارت‌ها و همسایگانشان تا اواخر ساسانی نقش مهمی داشته‌اند، پادشاه و مردم را سرگرم می‌کرده، در بزم و رزم و شادی و سوگ حضور داشته، نوحه‌سرا و طنزپرداز و داستان‌گو و نوازنده و شاعر و نگه دارنده دستاوردهای قدیم و بیان‌کننده موقعیت زمانه خود بوده‌اند. (پوربهرام، ۱۳۹۳:۲۰)
گفته شده بهرام گور در موقع شکار از موسیقی غافل نبود، چنانکه در شاهنامه بیان شده است در شکارگاه هنگام نشستن بر رکاب‌های زرین شتر، کنیزکی رامشگر چنگ‌نواز حضور داشته که او در حین شکار از نوای دلنشین ساز محروم نباشد.
دوره خسروپرویز یا خسرو دوم را عصر طلایی و درخشان موسیقی ایران معرفی کرده‌اند. به علت توجه و علاقه خسروپرویز به موسیقی در این دوره نوابغی در موسیقی ظهور کردند که نامشان در تاریخ ماندگار شد. باوجود اینکه موسیقی‌دانان در دوره خسروپرویز نسبت به زمان بهرام گور از مقام و جایگاه پست‌تری برخوردار بودند، ولی او پیوسته موسیقی‌دانان دربار را تشویق و ترغیب می‌کرد. به همین دلیل نوابغی چون باربد، سرکش، رامتین و آزادوار چنگی در این دوران ظهور کردند. دوازده چیز اعجاب‌انگیز از دستگاه حکومت خسروپرویز نقل کرده‌اند که عمده‌ترین آن‌ها رامشگران و مغنیان دربار، سرکش و باربد و ریدک خوش‌آواز بوده‌اند.
۱ نظر