نگاهی به سمفونی فانتاستیک اثر جاودان هکتور برلیوز (۶)

پس از این مقدمه ی کوتاه که نقش فضاسازی را دارد (میزان های ۱ تا ۲۰)، ایده فیکس در بخش آلگرو برای آخرین بار به صحنه می آید ولی نه چونان گذشته «نجیبانه و محجوب». این بار به نغمه رقصی مبتذل و ناهنجار بدل شده که با صدای گوش خراش و زیر به وسیله کلارینت می بمل نواخته می شود و نت های چالاک دارد که با تریل تزیین یافته اند.

تنها فضای هجوآمیز موسیقایی ارائه داده و زود محو می شود (میزان های ۲۱ تا ۷۸). سپس بساط شب پهن می شود؛ در ادامه موومان «ناقوس عزا» که ناقوس های پرطنین ارکستر آنرا می نوازند، حالتی هراس انگیز را القـاء می کند.

توباها و باسون ها، ملودی بم و پرهیبتی را با نت های کشیده و شمرده به شکلی یکنواخت می سرایند.

این ملودی نغمه ی قرون وسطایی آواز دی یس ایره (روز خشم) است که از قدیم در رکوییم ها خوانده می شد. برلیوز در اینجا این نغمه را به عنوان نماد نفرین ابدی بکار می گیرد.

چیزی نمی گذرد که این ملودی به گستره صوتی زیر رفته و بوسیله ی بادی های چوبی و پیتسیکاتوی زهی ها با ریتم رقصی تند نواخته می شود (میزان های ۱۲۷ تا ۲۲۱). به این ترتیب برلیوز با بدل کردن دی یس ایره به نغمه ای مبتذل و ناهنجار، جسورانه تقلیدی هجوآمیز از یک آواز مقدس آفریده است؛ همان گونه که اندکی پیشتر با ایده فیکس هم چنین کرده بود.

پس از این برلیوز آشوب رقص جادوگران را در بخشی فوگ مانند بیان می کند.

سوژه ی فوگ (نغمه رقص جادوگران) بوسیله ی زهی های بم معرفی شده و سپس دیگر سازها به تقلید آن می پردازند (میزان های ۲۴۱ تا ۳۴۷). در این بخش موومان افه های صوتی گوناگونی به گوش می رسد؛ از قلقل کردن دیگ جادوگران تا نفیر باد شبانگاهی.

بشنوید قسمتی از این سمفونی درخشان را

موسیقی این قسمت با یک کرشندو به اوجی پرقدرت می رسد؛ اوجی که در آن نغمه ی رقص تند جادوگران، که زهی ها می نوازند، با دی یس ایره که حرکتی کندتر دارد و به وسیله بادی های برنجی و چوبی نواخته می شود، در تقابل قرار می گیرند.

رو در روییِ این دو و در هم پیچیدگی موسیقایی شان، موومان پنجم را به فرجام می رساند و این کابوس موسیقایی با شور عیاشانه ی ارکستر پایان می گیرد (میزان های ۳۴۸ تا ۵۲۴).

پارتیتور این سمفونی را دریافت کنید

منابع:

وب سایت هکتور برلیوز: www.hberlioz.com

ویکیپدیا: www.wikipedia.org

درک و دریافت موسیقی، راجر کِیمی یِن، حسین یاسینی، نشر چشمه.

تجزیه و تحلیل موسیقی برای جوانان، لئونارد برنشتاین، مصطفی کمال پورتراب، نشر چشمه.