موسیقی ایرانی برای گیتار کلاسیک (۱)

معرفی دو مجموعه قطعه‌ی تازه‌ منتشر‌شده برای گیتار

توجه به سنت و آنچه که حافظه‌ی جمعی یک گروه آن را آشنا می‌پندارد ارزشش نه فقط در حفظ میراث گذشته، بلکه در انسجام جمعی و همگام با آینده‌ْ زیستن است. سنت نه چیزی محاط در گذشته، بلکه همه‌ی زیست ما از گذشته تا آینده را در بر دارد و گریزی از آن نیست. حذف‌ها و تغییرات در فرهنگ جمعی در طول تاریخ نشانگر بالندگی است و همین فرهنگ‌مداری است که قوام‌بخش معنای حیات جمعی است. بی‌شک یکی از خصوصیات زیستی مهم در روزگار ما، چندگانگی فرهنگی است که بهتر است به‌جای انکار یا نادیده‌گرفتن آن، به شیوه‌های مواجهه و همزیستی با آن بیندیشیم.

فرهنگ‌ها به‌مثابه‌ی نظام‌های بازنمایی و ارزشی، تمامی رفتار و اندیشه‌ی ما را شامل می‌شوند. هر چند چندفرهنگی‌بودن انسان امروز این تصور را به‌وجود می‌آورد که ارتباط فرهنگ‌ها بیش از هر عصر دیگری در روزگار ما ممکن و آسان شده است؛ اما همچنان باید اذعان داشت که ارتباط فرهنگی امری مشکل و به‌شدت تدریجی است. میان گذرگاه‌های مختلفی که این ارتباط را میسر می‌کنند، هنرها و به‌ویژه موسیقی نقش مهمی دارند.

مهاجرت و فناوری بیش از هر زمان دیگر مواجهه‌ی هنرهای ملل مختلف را ممکن کرده است و در انواع مختلف موسیقی از «جَز» تا «کلاسیک» و «پاپ» و «راک» تلاش‌ها و تجربیات مختلفی را شاهدیم که هدفشان ایجاد تنوع و گاه بیان نو در سطوح مختلف است. هر چند اتفاقات هر سبک و جریان موسیقی می‌تواند متفاوت از دیگران باشد، ولی نگرشی که پسِ رویکرد «توجه به فرهنگ دیگر» نهفته است میان تمامی سبک‌ها اشتراکاتی دارد.

در تاریخ موسیقی کلاسیک شاهد آثاری هستیم که برگرفته از موسیقی‌های اقوام و نواحی مختلف هستند. آهنگسازان بنامی در اروپا، آثاری را بر‌اساس ملودی‌های بومی خلق کرده‌اند و بسیاری از این آثار میان مخاطبان موسیقی محبوبیت بسیار دارند. برای آهنگسازی همچون «برامس» موسیقی قومی دست‌مایه‌ی آثار ارکسترال می‌شود و از رهگذر این تلاش، شهرتی جهانی می‌یابد. «مالر» ملودی مشهور مردمی را به عرصه‌ی سمفونی می‌کشاند. «خاچاطوریان»، «شوستاکوویچ» و «بارتوک» و بسیاری دیگر از آهنسگازان نام‌آشنای موسیقی کلاسیک در آثارشان از گنجینه‌ی موسیقی فولک و مردمی بهره می‌برند و امروز دیگر بر کسی پوشیده نیست که انواع مختلف موسیقی وام‌دار موسیقی فولک و مردمی است.

در کنار آهنگسازی بر‌اساس موسیقی مردمی، تنظیم چنین نغمه‌هایی برای سازهای مختلف همواره کانون توجه اهالی موسیقی و مخاطبان بوده است. به‌دلیل آشناتر ‌بودن این موسیقی برای مخاطبان، استقبال از تنظیم موسیقی‌های محلی، فیلم، ترانه‌ها و غیره، امری قابل پیش‌بینی است. گیتار هم با توجه به پایگاه گسترده‌ی مردمی و انعطاف در اجرای انواع موسیقی یکی از سازهایی است که با چنین موسیقی‌های تنظیمی آشنا عجین است.