کشته از بس که فزون است کفن نتوان کرد (۱)

نشر «دنیای نو» که تا کنون در حوزه‌ی موسیقی نیز کتاب‌هایی را منتشر کرده است، دی‌ماه امسال کتاب دیگری را روانه‌ی بازار کرد. کتابی که می‌توان آن را مهمترین کتاب دربارۀ موسیقی‌دانان آذربایجان دانست. کتابی با عنوان اصلی «آذربایجان خالق موسیقی‌چی‌لری» (موسیقی‌دانان خلق آذربایجان) کهچند بار به زبان ترکی و خط کریلمنتشر شده و بنا به تصمیم ناشر یا مترجم، عنوان آن تغییر یافته و با نام «تاریخ موسیقی آذربایجان»! چاپ شده‌است.

نویسندۀ کتاب «فریدون شوشینسکی» (۱۹۲۵– ۱۹۹۷م) پس از یک مقدمه‌، زندگی و آثار و فعالیت‌های بیش از پنجاه هنرمند موسیقی آذربایجان را در فصولی جداگانه نقل کرده‌است‌. مقدمه‌ی کوتاهی نیز به قلم موسیقیدان و آهنگساز شهیر آذربایجان، فکرت امیراُف در سرآغاز کتاب آمده‌است‌. اما ترجمه‌ای که منتشر شده، ایرادها،اشتباه‌ها و نقص‌های فاحشی دارد که با ورق زدن هرچه بیشتر کتاب، وجوه گوناگونی از آنها بر خواننده روشن می‌شود.

شاید مهمترین و حیرت‌انگیزترین موردی که در اولین برخورد با کتاب جلب توجه می‌کند فقدان فهرست و نمایه در کتاب است. در چنین کتابی که شالوده‌ی آن، بر صدها نام‌ متعدد بنا نهاده شده، نبود فهرست و نمایه عملاً میزان کارایی و بهره‌مندی از کتاب را بی‌اندازه پایین می‌آورد. مشخص نیست با فقدان فهرست، خواننده چگونه باید فصلی را که مربوط به فلان هنرمند نامی آذربایجان است، در بین ده‌ها فصل دیگر که شروع‌شان نیز هیچ وجه تمایزی نسبت به دیگر صفحات کتاب ندارد، بیابد.

برای کاستن آسیبی که چنین نقصی به کتاب زده، دست کم عنوان هر فصل می‌توانست در بالای صفحات ذکر شود که همین کار نیز انجام نشده است. یا در خصوص نمایه، اگر خواننده‌ای بخواهد بداند که در فصول دیگر کتاب در کجاها نامی از فلان موسیقیدان آورده شده، عملاً چنین امکانی را به هیچ وجه نخواهد داشت. چگونه می‌شود چنین کتابی، با فصول پرشمار اش، فهرست نداشته باشد؟ عجیب است که ناشر و مترجمبرایگنجاندن فهرست و نمایه که از پیش پا افتاده‌ترین نکات نشر چنین کتابی‌ست، احساس مسئولیت نکرده‌اند.

بعد از این ایراد فاحش، آنچه مجموعۀ ایرادات کتاب را تکمیل می‌کند اشتباهات پرشمار و متنوع در چاپ و ترجمه‌ی کتاب است. حتی اشتباهات تایپی مانند «مردی» (ص ۳۱) به جای مردمی، «۱۹۵۸» (ص ۳۵) به جای ۱۸۵۸، «دولتآذربایجان» (ص ۲۸۵) به جای دولت آذربایجان، «سرابسکیاستعدادی…» (ص ۲۸۷) به جای سرابسکی استعدادی و «اکال» (ص ۵۶۱) به جای واکال نیز در کتاب فراوان‌اند.

از مترجم این کتاب، دکتر سیروس لطفی،تاکنون هیچ کتابی در زمینه‌ی موسیقی منتشر نشده‌ و این اولین تجربه‌ی ایشان در این زمینه است و کاش برای تجربه‌ی نخست، سراغ چنین گنجینۀ مهم و گرانبهایی که در پشت جلد کتاب آن را «گنجینۀ بی‌همتا» نامیده‌اند، نمی‌رفتند. ناآشنایی مترجم با اصطلاحات موسیقی در بیشتر صفحات کتاب دیده می‌شود. مثلاً به کار بردن «پرده‌های یک چهارم» (ص ۳۰) به جای کُرُن، «col» (ص ۸۸) به جای سُل و «سی (Si)، به (Be)، مول (Mol)» (ص ۵۶۱) به جای سی‌بمل!