آروین صداقت کیش
گیتار با امکانات ویلنسل
حکمت بردن یک قطعه که برای سازی نوشته شده به ساز دیگر (یا همان انتقال) چیست؟ چرا می‌خواهیم قطعه‌ای را که برای یک ساز مشخص ساخته شده با سازهای دیگر بنوازیم؟ ترانسکریپسیون سوییت‌های باخ برای دیگر سازها، کار بسیار مرسومی است پس بعید است که پاسخ این دو سوال را برای آنها بتوان به «بازیگوشی»، «ماجراجویی موسیقایی» یا صرفا «تصادف» حواله داد.
شاید همان‌طور که اعلام‌نشده در اجرا و تنظیم‌هایی مثل تنظیم «آندرس سگوویا» می‌توان دید پاسخ در متجلی ساختن این امر نهفته باشد که اگر «باخ» سوییت‌های ویلنسل شماره‌ی ۱ و ۳ (یا دیگر سوییت‌های) خودش را برای گیتار می‌نوشت -یا به بیان دقیق‌تر امکانات گیتار را در اختیار داشت- چه چیزی ممکن بود بنویسد یا کدام امکانات نهفته هم‌اکنون در اثرش هست که با این انتقال می‌تواند در جهان صوتی ساز مقصد متجلی شود؟ هر انتقال به ساز دیگر معمولا اگر چیره‌دستانه صورت گرفته باشد حاوی یکی از پاسخ‌های چنین پرسشی است.
آلبوم «در ستایش تونالیته»ی «فرهاد اسعدیان» (که از او آلبوم «یک روز پاییزی» را نیز به یاد داریم) دقیقا پاسخ به همین پرسش‌ها را مغفول و مبهم می‌گذارد. اجرا اجرایی است بسیار تُنُک و اغلب با سرعتی کم‌تر از اجراهای شناخته‌شده‌ی دیگر (خواه گیتار و خواه ویلنسل مثل «روستروپوویچ»، «مایسکی» و «کازالس»)، حتا کم‌تر از آن که بتوان آن را با «پایبند بودن به شرایط اصالت خلق اثر» (۱) توضیح داد یا توجیه کرد.
برخلاف اغلب تنظیم-اجراهای گیتار (حتا تنظیم امروزی‌تری مثل «میشائیل داسِند»)، اثری از مکشوف ساختن بعضی ساختارها نمی‌بینیم؛ به طور اخص بافت عمودی پنهان که در متن این سوییت‌های ویلنسل مستتر است (و قاعدتا به دلیل ساختمان ویلنسل امکان اجرا نداشته است). جمله‌بندی‌های خالی از فراز و فرود شورانگیز و پیوند یافته با کلیت یک اجرا، نبود ساختار تاکیدی فردی و شاخص، ابهام در نگاه ریتمی یا دست‌کم یک سلیقه‌ی رنگ صوتی متمایز، شنونده را به نقطه‌ی آغاز این مرور بازمی‌گرداند که به اختیار از نو از خود بپرسد؛ حکمت پوشاندن ردای گیتار بر تن سوییت‌های ۱ و ۳ ویلنسل باخ چیست؟
پی نوشت
۱- از متن نوشته‌ی «کریستف رضاعی» در دفترچه‌ی آلبوم.
***
گفتگوی هارمونیک
آلبوم «در ستایش تونالیته» اثری است با گیتار نوازی فرهاد اسعدیان. در این آلبوم اسعدیان دو سوییت (در سل ماژور و دو ماژور) از یوهان سباستین باخ را توسط گیتار به صورت سولو اجرا کرده است. سوئیت های ویولنسل باخ (که به اعتقاد گروهی از محققان، ساخته همسر اوست) از مهمترین رپرتوارهای ویلنسل محسوب می شود. موسسه فرهنگی هنری پردیس موسیقی معاصر در سال ۱۳۹۶ این آلبوم را روانه بازار کرده است.
۱ نظر