همه حق اظهارنظر دارند

با این جمله لابد بارها برخورد کرده‌ایم. وقتی از آن استفاده می‌کنیم که کسی به نظر کس دیگری اعتراض کرده باشد. مثلاً وقتی‌که کسی بگوید «این چه مطلب بیراهی است که فلانی نوشته». جمله‌ی لیبرال‌منشانه‌ای است که این روزها طرفدارهایش از گذشته هم خیلی خیلی بیشتر شده و به‌سختی ممکن است بتوانیم با آن مخالفت کنیم.

خب، بگذارید ببینیم حق اظهارنظر چه ربطی به نقد دارد. افراد زیادی هستند که در مورد موسیقی نظر می‌دهند، مثلاً طرفدارهای یک موسیقی‌دان یا یک آلبوم با نظرهای پرشمارشان نظر یک کارشناس مخالف را رد می‌کنند. نقد و ضد نقد ازنظر آنها یک جور «نظر» است و همه هم دارای حق اظهار «نظر». می‌دانیم که دقیقا این‌طور نیست اما فعلاً برای بررسی این جمله بد نیست بپذیریم و ببینیم خود جمله به‌مان چه می‌گوید.

اگر کسی به آن جماعت طرفدار اعتراض کند که جنجال راه انداخته‌اند و بی‌خود شلوغ کرده‌اند در جواب می‌گویند همه حق اظهارنظر دارند و از حرفشان کوتاه نمی‌آیند. اگر خوب به معنایی که در جمله‌شان مخفی شده دقت نکنیم ممکن است گول بخوریم و تسلیم شویم. پشت منظوری که آنها از این جمله دارند یک مغالطه سنگر گرفته. گوینده‌ی این جمله اغلب منظورش این است که این نظرها درست‌اند. اگر بپرسیم آیا واقعاً همه‌ی نظرهایشان درست است اشکال اول پیدا می‌شود؛ همه حق اظهارنظر دارند اما هر نظری که می‌دهند لزوماً درست نیست. بین حق داشتن و درست بودن هیچ ربط حتمی‌ای وجود ندارد. شکل دیگر جمله یعنی «نظر هر کسی محترم است» هم به‌اندازه‌ی قبلی مغلطه‌آمیز است، چون محترم بودن هم با درست بودن یکی نیست.

مشکل پنهان این عبارت فقط به درستی و نادرستی محدود نمی‌شود بلکه به اهمیت «نظر»ها هم برمی‌گردد. روشن است، همه‌ی نظرهای درست ارزش یکسانی ندارند. آیا نظر کسی که در مورد یک قطعه‌ی موسیقی فقط می‌گوید «در شور است» با کسی که درباره‌ی همان، یک نقد دقیق می‌نویسد، حتا به شرط درست بودن هر دو، یک ارزش دارد؟ مسلماً نه.

تحلیل نباید باعث شود فراموش کنیم حالت‌هایی وجود دارد که همه حق اظهارنظر ندارند. حالت‌هایی که اظهارنظرهای نسنجیده در آن ممکن است باعث ضررهای جبران‌ناپذیر بشود. مثلاً در کار پزشکی همه حق اظهارنظر ندارند چون ممکن است به جان و سلامتی دیگران آسیب بزنند. موسیقی از این دسته نیست. اظهارنظر غلط در مورد موسیقی اگرچه ممکن است تأثیر فرهنگی نامطلوبی داشته باشد اما قطعاً کسی را نمی‌کشد. پس در این مورد همه حق اظهارنظر دارند اما حق همیشه با آنها نیست.


نویز