سازهای بادی ایران و قابلیت های آنها (۲)

در قسمت قبل به صورت مختصر به تاریخچه نی پرداختیم، در ادامۀ این مطلب به بررسی انواع سازهای بادی هم خانوادۀ نی در ایران و طبقه بندی آنها می پردازیم. سازهای بادی هم خانوادۀ نای کهن را می توان در ابتدا به دو دسته تقسیم کرد:

۱- ساز هایی که حالت استوانه ای دارند و دارای قطر ثابت هستند.

۲- ساز هایی که شکل مخروطی دارند و قطر آنها متفاوت است.

از لحاظ نواختن و نحوۀ تولید صوت، ساز های بادی ایران به دو دسته تقسیم می شوند:

۱- سازهایی که نواختن و تولید صوت در آنها به وسیلۀ ارتعاش زبانه ای تیغه ای (قمیش) صورت می گیرد؛ مانند سورنا.

سورنا

۲- سازهایی که هوا بدون هیچ واسطه ای در لولۀ صوتی دمیده می شود و از ارتعاش مستقیم هوا درون لوله، صوت حاصل می شود؛ مانند نی.

نی

ساز های بادی ایران از لحاظ ساختار و جنس بدنه به ۳ دسته تقسیم می شود.

۱- ساز هایی که از نی یا چوب ساخته می شود.

۲- ساز هایی که از جنس فلز ساخته می شوند. معمولا این فلزات شامل مس یا برنج می شوند.

کرنای خراسان – مشهد

۳- ساز هایی که بدنه آنها از استخوان یا شاخ حیوانات ساخته می شوند. مانند انواع قشمه (دوزله)

قشمه

ساز های بسیاری در موسیقی نواحی و مناطق ایران وجود دارند که هر یک رنگ و صدای منحصر به فرد خود را داراست و هر یک دارای ساختاری متفاوت می باشد.

ساز هایی مانند سورنا، کرنا (کرنای)، مارنای، قشمه (دونی، دوزله، جفتی)، بالابان یا نرمه نای، نی انبان، نی لبک، سوتک، دونلی، مزمار، شاه نای، نای نرم، دونای، شمشال و…

انواع بوق

بالابان یا نرمه نای

بشنوید اجرایی از “دونلی” استاد شیر محمد اسپندار را

بشنوید نمونه ای از صدای نی انبان بوشهر را

بشنوید نمونه ای از صدای سورنا را

شاید نی هفت بند را بتوان نماینده ای از تمامی سازهای ذکر شده در موسیقی ملی ایران دانست که همیشه در تکنوازی ها، بداهه نوازی ها و گروهنوازی، جایگاه ویژۀ خود را داشته و جزعی از نمادهای موسیقی ملی ایران محسوب می گردد.

دوزله