آروین صداقت کیش
– شخصیت و هویت (Personality and Identity)
مطالعه‌ی نقش شخصیت افراد در رفتار موسیقایی، دریافت و شناخت، و انتخاب و برعکس، نقش اینها در شکل دادن به عوامل شخصیتی و از سوی دیگر نقش این هر دو، در ساختار هویت افراد و برعکس.
– ذوق و اولویت (Taste and Preference)
روان‌شناسی ذوق و اولویت گزینش‌های شنوندگان، بخشی از روان‌شناسی موسیقی و به‌ویژه روان‌شناسی اجتماعی موسیقی را شکل می‌دهد. مطالعه‌ی فرآیندهایی روانی که ذوق یک شخص یا جمعیتی را می‌سازد یا تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد روی‌کردی است که با روی‌کردهای زیباشناختی (معمول در نقد موسیقی) متفاوت است. این بخش قویا با دو بخش قبلی پیوند دارد.
– رشد
روان‌شناسی رشد که به مسایل مربوط به چگونگی موسیقایی شدن انسان در جریان رشد و نقش احتمالی موسیقی در این جریان می‌پردازد.
– آموزش
این شاخه‌های مختلف (و نیز آنها که اشاره نشد) امکانات پژوهش در روان‌شناسی موسیقی را می‌نمایند اما در عین حال از نتایج برآمده از پژوهش‌ها می‌توان در نقد موسیقی نیز بهره گرفت. چنین بهره‌گیری‌هایی نیازمند آن است که نخست با نتایج آشنا باشیم و در همین حال کاربردهای خلاقانه در نقد را برای آنها بیابیم.
نکته‌ای که در اینجا بسیار اهمیت دارد آن است که میان حوزه‌های مختلف پژوهشی و نقد موسیقی بر اساس آنها تفاوت قایل شویم. این تفاوت‌گذاری که چند بار دیگر نیز در طول کارگاه با آن برخورد شد، اگر چه مبتنی بر یک مرز قطعی نیست، اما تا حدودی از طریق تمایزگذاری میان اهداف عینی یک پژوهش علمی و فضای ذهنی‌تر یک نقد موسیقایی میسر است.
یک نظر کوتاه به عناوین بالا مشخص می‌کند که احتمالاً بیش از هر چیز مطالعات ذوق و اولویت است که می‌تواند به خدمت نقد درآید. از همین رو مدرس با توضیح این که تمرکز بر این قسمت به معنای نفی امکانات بخش‌های دیگر نیست، به تشریح مولفه‌هایی پرداخت که در ذوق و اولویت از دیدگاه روان‌شناسی موسیقی دخالت می‌کنند:
۱- پذیرندگی تجربه یا گشودگی نسبت به تجربه (مبتکر/ کنجکاو در برابر استوار/ محتاط)
Openness to experience – inventive/curious vs. consistent/cautious
۲- وجدان‌گرایی یا دینداری (کارا/ سازمان‌یافته در برابر سهل‌انگار/ بی‌دقت)
Conscientiousness – efficient/organized vs. easy-going/careless
۳- برونگرایی (برون‌ریز/ پرانرژی در برابر منزوی/ خوددار)
Extraversion – outgoing/energetic vs. solitary/reserved
۴- سازگاری (مهربان/ دلسوز در برابر سرد/ بی‌مهر)
Agreeableness – friendly/compassionate vs. cold/unkind
۵- روان رنجورخویی (حساس/ ناآرام در برابر استوار/ مطمئن)
Neuroticism – sensitive/nervous vs. secure/confident
مشخص است که این ۵ مولفه بیشتر برای نقدی که گرایش به مخاطب داشته باشد یا نقدی که به تشریح رابطه‌ی احتمالی مولف با اثرش بپردازد، قابل استفاده است.
با این ترتیب نقد روان‌شناسانه‌ی موسیقی را می‌توان روند جریان کاری این‌چنین پنداشت، اگر چه همواره امکان یافتن راه‌های دیگر نیز وجود دارد:
– استخراج اجزای ساختار اثر
– یافتن ارتباط موجود بین این اجزا
– یافتن ویژگی‌های روان‌شناختی برای تفسیر آن روابط
– احتمالاً
پیوند دادن آن با حقایقی درباره‌ی مولف یا مخاطبان
۱ نظر