هادی سپهری
اشاره
در سالهای ابتدائی قرن جدید میلادی، عرصه موسیقی در ایران از تولید و انتشار، سیستم های قوی ترِ ضبط و میکس و مسترینگ، تا اجراهای زنده و رونمائی هایِ پر زرق و برقِ آلبوم ها و… با توجه به تحولاتِ همین عرصه و تکنولوژی در دنیا دستخوش تغییراتی، سریع تر از قرن گذشته شده است. یکی از مسایلی هم که در همین زمان رخ داده، ظهور نسلی نو از آهنگسازان، ترانه سرایان و خوانندگان و نوازندگان است که با توجه به درگذشت یا بازنشستگی یا بالا رفتن سن نسلهای گذشته (غروب خدایان)، خودنمائی و عرض اندام این نسل جدید با جلوه های جدید و امکانات متفاوت از قبیل روزنامه های بیشتر، اینترنت، شبکه های ماهواره ای و… امکانپذیر شد. در نهایت کمیتِ تولید و انتشار موسیقی به نحو غیر قابل تصوری بالا رفت و میتوان گفت مانند آتشفشان فوران کرد. اما این امکانات بیشتر ابدا به معنی تولید و پخش آثار موسیقیائی با کیفیت تر نبود و نیست.
در شناخت و دسته بندیِ این نسل نوظهور، از جوانب مختلفی میتوان سخن گفت و به تحلیل و بررسی پرداخت. می توان به صورت جمع بندی ایی جداگانه، تمام نقاط قوت و ضعف فعالیت این نسلِ جدید را برشمرد، به همراه تحلیل های جامعه شناختی و پدیدار شناسانه که این همه نیاز به تحقیق و نگارش کتابی را در این زمینه میطلبد.
در پی انتشار و پخش برخی آثار موسیقی در بازار ایران که داعیه جهانی بودن را دارند، نقد هایی در له یا علیه آنها منتشر شده است، که برخی بی ربط به نقد فنی موسیقی و جامعه شناسی موسیقی است و برخی حاوی هتاکی. این نوشته سعی دارد نظرگاهی دیگر را به صورت خلاصه مطرح کند.
با توجه به این که چندی پیش صدمین سال شروع جنگ جهانی اول بود. اولین نکته ای که من میخواهم به آن اشاره کنم در همین رابطه است. فضای سیاسی و جریانهای موجود در خاورمیانه از جهات مختلف مشابه همان صد سال پیش هست. یکی از این جریانات گرایشهای هنری و به طور خاص موسیقی است. برخی از هنرمندان نسل جدید ما، دقیقا تجربۀ شکست خورده همان زمان را تکرار میکنند و من معتقدم این ناشی از درس نگرفتن از تاریخ است.
کسی که دانش نمی آموزد و مطالعه نمیکند، مسلما مجبور به اختراع دوبارۀ چرخ خواهد بود. به طور واضح تر غرب گرائی، جهانی شدن به معنای یکسان سازی، استفاده از روشهای موسیقی غرب برای به اصطلاح جهانی کردن موسیقی ایران و پیشرفت را خطی دیدن، همگی باعث میشود ما پیشرفت موسیقی را مساوی با تکرار همان راهی که غرب رفت بدانیم.
راهی که در بسیاری موارد بدون داشتن فهم و شناخت کافی از پیشینه آن در اروپا، فقط و فقط آنرا تقلید میکنیم، تقلیدی نامطبوع و کپیه ای رنگ و رو رفته نسبت به اصل، که نام آنرا نو آوری و نوگرائی و یا در گفتارهایی از سر خامی، “آزادی در ساخت و اجرا و تولیدِ موسیقی می گذارند”، در حالی که کسی منکر آزادی های پیش گفته نیست.
بلکه ادعای نوآوریی به همراه “من کشف کردم” هست، که ادعایی مضحک و کهنه است. آنچه آنها به آن نوآوری میگویند در دنیای غرب معرفی، شناخته، استفاده و بعضا کنار گذاشته شده است. اساسا پدید آمدن و تحول چند صدائی (هموفونی، پلی فونی) و ایجاد بدعت ها در موسیقی، کاری تک نفره و یک شبه نیست، صحبت از قرنها تجربۀ آهنگسازی و قواعد آن است.
۱ نظر